قدیمی ترین کشور جهان و کهن ترین تمدن دنیا کدام است؟

قدیمی‌ترین گونه‌ی شبیه انسان، حدود ۲ میلیون سال پیش برای اولین بار پدیدار شد. انسان‌های هوشمند اولیه یا انسان‌های امروزی، حدود ۲۰ هزار سال پیش در آفریقا ظاهر شدند. پس از هزاران سال، این انسان‌های هوشمند با توسعه‌ کشاورزی، ابزار جنگ، هنر، ساختار اجتماعی و سیاست، پایه‌گذار اشکال اولیه‌ی تمدن‌های انسانی شدند و قدیمی ترین کشور جهان را شکل دادند.

اگرچه بین النهرین به طور معمول به عنوان کهن ترین تمدن دنیا و اولین تمدن شهری شناخته می‌شود، اما جوامع و فرهنگ‌های پیچیده‌ی دیگری نیز بسیار در طی تاریخ وجود داشته‌اند که پایه و اساس جوامع پیشرفته انسانی امروز در سراسر جهان را شکل می‌دهند.

فکر می‌کنید قدیمی ترین تمدن جهان کدام باشد؟ این مقاله از نجوافکت، لیستی از قدیمی ترین تمدن های بشری که سنگ بنای رشد و تکامل اشرف مخلوقات را بنا نهادند تقدیم نگاه شما خواهد کرد.

تعریف علمی تمدن چیست؟

پیش از اینکه به معرفی قدیمی ترین کشور جهان بپردازیم، ابتدا بایستی بدانیم چه چیزی را می‌توانیم یک تمدن درنظر بگیریم. از ابتدای تاریخ، گروه‌های انسانی زیادی در سراسر دنیا بوده‌اند که به شیوه‌های بیابان و جنگل گردی و به حالت شکارگر-گردآور (به انگلیسی: Hunter-gatherer) روزگار می‌گذرانده‌اند. قومی که صرفاً برای بقای خود می‌کوشد، فعالیتی در آبادانی، پیشرفت و ساخت فناوری‌های جدید ندارد و حداقل هشتاد درصد مایحتاج خود را با شکار و جستجو تأمین می‌کند را نمی‌توان یک تمدن درنظر گرفت.

طبق تعریف دیکشنری‌های معتبری از جمله مریم وبستر، تمدن شیوه‌ای پیچیده از زندگی را توصیف می‌کند که با استقرار و شروع کشاورزی آغاز شده و با شکل‌گیری شبکه‌هایی از سکونت‌گاه‌های شهری، به تکامل خود ادامه داده است. نمونه عالی تمدن را می‌توان در تشکیل قدیمی ترین کشور جهان دید. کهن ترین تمدن دنیا بین ۴۰۰۰ تا ۳۰۰۰ پیش از میلاد مسیح شکل گرفت، زمانی که ظهور کشاورزی و تجارت به مردم اجازه داد تا غذای مازاد و ثبات اقتصادی داشته باشند. دیگر نیازی نبود همه مردم به کشاورزی بپردازند و این امر به شکوفایی طیف گسترده‌ای از مشاغل و علایق در منطقه‌ای نسبتاً محدود منجر شد.

قدیمی ترین کشورهای دنیا نخست در بین النهرین (عراق امروزی) و بعداً در مصر پدیدار شدند. تمدن‌ها تا حدود ۲۵۰۰ پیش از میلاد مسیح در دره سند، حدود ۱۵۰۰ پیش از میلاد مسیح در چین و حدود ۱۲۰۰ پیش از میلاد مسیح در آمریکای مرکزی (مکزیک امروزی) رونق گرفتند. سرانجام، تمدن‌ها در همه قاره‌ها به جز قطب جنوب شکل گرفتند.

معیارهای تعیین وجود تمدن در قدیمی ترین کشور جهان

همه تمدن‌ها ویژگی‌های مشخصی دارند. مهم‌ترین ویژگی یک تمدن، ایجاد سکونتگاه‌های شهری یا به عبارت دیگر شهرنشینی است. سایر ویژگی‌های تعریف‌کننده‌ی تمدن، حول محور شهرنشینی شکل می‌گیرند. ویژگی‌های زیر، نشان دهنده وجود قومی متمدن در قدیمی ترین کشور جهان هستند.

• تشکیل شهر و گسترش شهرنشینی: مناطق پرجمعیت یا مناطق شهری، به تمدن‌ها اجازه می‌دهند تا توسعه پیدا کنند، اگرچه افرادی که خارج از این مراکز شهری زندگی می‌کنند، همچنان بخشی از تمدن آن منطقه هستند. ساکنان روستایی تمدن‌ها ممکن است شامل کشاورزان، ماهیگیران و بازرگانانی باشند که به طور منظم کالاها و خدمات خود را به ساکنان شهر می فروشند.
• بناهای یادبود و تاریخی: تمام تمدن‌ها برای حفظ میراث خود تلاش می‌کنند تا بناها و سازه‌های بزرگی بسازند. این موضوع هزاران سال پیش وجود داشت و امروز نیز صدق می‌کند. به عنوان مثال، بناهای تاریخی باستانی در زیمبابوه بزرگ همچنان به طور مداوم به عنوان نمادی از قدرت سیاسی در کشور مدرن زیمبابوه مورد استفاده قرار می‌گیرند. امروزه تقریباً درهر کشوری آثاری از کهن ترین تمدن دنیا که در آن محدوده جغرافیایی وجود داشته است، دیده می‌شود.
• ارتباط مشترک: ارتباط مشترک عنصر دیگری است که نقشی کلیدی در تشکیل کهن ترین تمدن دنیا داشت. ارتباط مشترک ممکن است شامل زبان گفتاری، الفبا، سیستم‌های عددی، علائم، ایده‌ها و نمادها و همچنین تصویرسازی و بازنمایی باشد. ارتباط مشترک، زیرساختی را فراهم می‌کند که به توسعه و اشتراک فناوری، تجارت، مبادله فرهنگی و حکومت در سراسر تمدن منجر می‌شود.
• زیرساخت و اداره امور حکومت: تقریبا همه قدیمی ترین تمدن های جهان به اداره حکومت یا همان دیوان‌سالاری وابسته‌اند. شاید هیچ تمدنی به اندازه‌ی روم باستان، گوی سبقت را در این زمینه ربوده باشد. واژه‌ی «تمدن» (civilization) خود از کلمه‌ی لاتین «civis» به معنای «شهروند» ریشه گرفته است. زبان لاتین، زبان امپراتوری روم باستان بود که قلمرو آن از حوضه‌ی مدیترانه تا بخش‌هایی از بریتانیای کبیر در شمال و دریای سیاه در شرق امتداد داشت.
• تقسیم کار: تمدن‌ها با تقسیم‌بندی پیچیده کار شناخته می‌شوند. این بدین معناست که از زمان تشکیل قدیمی ترین کشور جهان تا کنون، افراد مختلف وظایفی مخصوص خود انجام می‌دهند و برای تأمین نیازهای زندگی، با یکدیگر همکاری می‌کنند. این امر برخلاف گروه‌های شکارگر-گردآور است که هر فرد، صفر تا صد نیازهای خود را باید شخصاً تأمین کند. در یک تمدن پیچیده، اقشار مختلفی وجود دارند. مثلاً کشاورزان ممکن است تنها چند نوع محصول را کشت کنند و برای سایر مواد غذایی، پوشاک، سرپناه و اطلاعات به افراد دیگر وابسته باشند. تمدن‌هایی که به تجارت وابسته هستند، به طور ویژه‌ای تحت تأثیر تقسیم کار قرار دارند و امثالهم.

کدام کشور کهن ترین تمدن دنیا را دارد؟

در ادامه لیست قدیمی ترین تمدن جهان را باهم بررسی خواهیم کرد. ابتدا به جدیدترین تمدن‌های لیست می‌پردازیم و به تدریج در تاریخ به عقب سفر می‌کنیم تا به قدیمی ترین کشور جهان برسیم.

12. قدیمی ترین کشور جهان در امریکای جنوبی، تمدن اینکا

• نام تمدن: تمدن اینکاها
• دوره: 1438 تا 1532 میلادی
• موقعیت اولیه: پرو امروزی
• موقعیت امروزی: اکوادور، پرو و شیلی
• اساسی‌ترین ویژگی‌ها: بزرگترین امپراطوری در امریکای جنوبی پیش از کشف امریکا

امپراتوری اینکا، بزرگترین امپراتوری و قدیمی ترین کشور جهان در امریکای جنوبی در دوران پیش از کشف امریکا به دست کریستف کلمب بود. این تمدن در مناطق اکوادور، پرو و شیلی امروزی شکوفا شد. مرکز اداری، نظامی و سیاسی آن در کوزکو قرار داشت که در پرو امروزی واقع شده است.

تمدن اینکا یک جامعه مستقر و شکوفا بود. اینکاها پیروان فداکار خدای خورشید، یعنی اینتی بودند و پادشاه آنها «ساپا اینکا» به معنای فرزند خورشید نامیده می‎شد.

پاکاکوتی، اولین امپراتور اینکا، پایتخت را از دهکده‌ای کوچک به یک شهر بزرگ به شکل یک پلنگ پوما تبدیل کرد. او به گسترش سنت پرستش نیاکان ادامه داد.

با مرگ پادشاه، پسرش تمام قدرت را به دست می‌آورد، اما ثروت او بین سایر بستگانش تقسیم می‌شد. در ازای آن، مومیایی او را حفظ می‌کردند و نفوذ سیاسی او را حفظ می‌نمودند.

این امر منجر به افزایش قابل توجه قدرت اینکاها شد. در نتیجه این قوم به عنوان کهن ترین تمدن دنیا در امریکای جنوبی، به سازندگان بزرگی تبدیل شدند و قلعه ها و مکان هایی مانند ماچو پیچو و شهر کوزکو را ساختند که تا به امروز پابرجا باقی مانده اند.

11. تمدن آزتک، کهن ترین تمدن دنیا در مکزیک

• نام تمدن: تمدن آزتک‌ها
• دوره: 1345 تا 1521 میلادی
• موقعیت اولیه: مرکز جنوبی مکزیک بیش از کشف امریکا توسط کریستف کلمب
• موقعیت امروزی: مکزیک
• اساسی‌ترین ویژگی‌ها: تبدیل ناواتل به زبان رسمی

ظهور آزتک‌ها حدود یک قرن پس از سقوط قدیمی ترین تمدن جهان در مکزیک و آمریکای مرکزی، یعنی مایاها، رخ داد.

امپراتوری آزتک‌ها تقریباً همزمان با ظهور اینکاها به عنوان قدرتی رقیب در آمریکای جنوبی ظاهر شد. این دو، از قدیمی ترین حکومت ها در قاره امریکا به حساب می‎‌آمدند. در حدود سال‌های ۱۲۰۰ و ۱۳۰۰ میلادی، مردمان مکزیک امروزی در سه شهر بزرگ رقیب (یعنی تنوچتیتلان، تگزکوکو و تلاکوپان) زندگی می‌کردند که سرجمع یکی قدیمی ترین کشور جهان در امریکای لاتین را تشکیل می‌دادند.

در حدود سال ۱۳۲۵، این رقیبان اتحادیه‌ای تشکیل دادند و دولت جدید بر دره مکزیک تسلط یافت. در آن زمان، مردم کهن ترین تمدن دنیا در امریکای لاتین ترجیح می‌دادند به جای آزتک، خود را مکزیکا بنامند.

شهر تنوچتیتلان پایگاه قدرت نظامی بود و به نوک پیکانی برای فتح سرزمین‌های جدید تبدیل شد، اما امپراتور آزتک به طور مستقیم بر همه شهرها یا مناطق حکومت نمی‌کرد. دولت‌های محلی همچنان در جای خود باقی ماندند و مجبور شدند مقادیر مختلفی از خراج را به اتحاد سه‌گانه بپردازند.

در اوایل دهه ۱۵۰۰، تمدن آزتک در واقع در اوج قدرت خود بود. اما بعد، اسپانیایی‌ها سر رسیدند. این امر آتش نبردی عظیم به رهبری هرنان کورتس مشهور (یا به عبارتی بدنام) در سال ۱۵۲۱ بین اینکاها و فاتحان اسپانیایی و متحدان بومی آن‌ها افروخت. شکست در این نبرد سرنوشت‌ساز در نهایت منجر به سقوط امپراتوری آزتک شد که زمانی یکی از قدیمی ترین تمدن جهان به حساب می‌آمد.

10. تمدن رومیان

• نام تمدن: تمدن روم
• دوره: 550 قبل از میلاد تا 465 میلادی
• موقعیت اولیه: روستای لاتینی
• موقعیت امروزی: رم ایتالیا
• اساسی‌ترین ویژگی‌ها: قدرتمندترین امپراطوری در قدیمی ترین کشور جهان

یکی از قدیمی ترین سرزمین‌ها که احتمالاً همه ما آن را به عنوان کهن ترین تمدن دنیا در اروپا می‌شناسیم، امپراطوری عظیم روم است. تمدن روم باستان حدود قرن ششم قبل از میلاد مسیح ظهور کرد. حتی داستان بنیانگذاری رم باستان نیز آمیخته با افسانه و اسطوره است. در اوج قدرت، امپراتوری روم بر بخش عظیمی از سرزمین ها حکومت می‌کرد و تمام کشورهای امروزی حاشیه دریای مدیترانه، جزئی از امپراتوری روم باستان بودند. از این نظر، روم باستان قدیمی ترین کشور جهان در حوزه مدیترانه به حساب می‌آمد که در محل ایتالیای امروزی تأسیس شده بود.

در اوایل تاریخ، روم توسط پادشاهان اداره می‌شد، اما بعد از گذشت هفت دوره از حکومت پادشاهی مردم کنترل شهر خود را به دست گرفتند و خودشان بر خود حکومت کردند. آنها شورایی به نام سنا را معرفی کردند که بر آنها حکومت کند. از این زمان به بعد، روم به عنوان جمهوری روم، کهن ترین تمدن دنیا که اولین دموکراسی را وضع کرده بود، شناخته شد.

روم همچنین شاهد ظهور و سقوط برخی از بزرگترین امپراتوران تاریخ بشر مانند ژولیوس سزار، تراژان و آگوستوس بود. اما سرانجام، امپراتوری چنان پهناور شد که اداره آن به وسیله یک حاکم واحد به سادگی غیرممکن بود. در نهایت، امپراتوری روم بعد نزدیک به 10 قرن حکومت، توسط میلیون‌ها بربر از شمال و شرق اروپا مورد هجوم قرار گرفت و از هم پاشید.

9. تمدن ایرانیان

• نام تمدن: تمدن پارس
• دوره: 550 قبل از میلاد تا 331 قبل از میلاد
• موقعیت اولیه: از غرب تا مصر، از شمال تا ترکیه، بین النهرین، از شرق تا رود سند
• موقعیت امروزی: ایران
• اساسی‌ترین ویژگی‌ها: احداث جاده‌های سلطنتی

زمانی تمدن باستانی ایران، در واقع قدرتمندترین امپراتوری در قدیمی ترین کشور جهان در خاورمیانه به شمار می‌آمد. با وجود عجایب تاریخی در کشورمان مانند تخت جمشید، ناگفته عیان است که نیاکان ما قدرتمندترین و قدیمی ترین کشور جهان در آسیا را بناگذاری کرده‌بودند.  (راستی، می‌خواهید درباره عجایب تخت جمشید بیشتر بدانید؟ شرط می‌بندم از فکت‌هایی که در این مقاله گنجانده‌ایم، حداقل 5 تا را نشنیده باشید!)

مدت حکومت آن تنها کمی بیش از ۲۰۰ سال به طول انجامید، اما ایرانیان سرزمین‌هایی را به وسعت بیش از دو میلیون مایل مربع فتح کردند و سرزمین پارس را به بزرگترین کشور باستانی بدل ساختند. قلمرو کهن ترین تمدن دنیا در ایران، از نواحی جنوبی مصر تا بخش‌هایی از یونان و شرق تا قسمت‌هایی از هند را دربر می‌گرفت. امپراتوری ایران به دلیل قدرت نظامی و فرمانروایان خردمندش شناخته می‌شد.

پیش از ۵۵۰ سال قبل از میلاد، یعنی قبل از آنکه ایرانیان (یا پارسیان) در مدت زمان فقط ۲۰۰ سال چنین امپراتوری وسیعی را به وجود آورند، این سرزمین به قلمروهایی تقسیم می‌شد که تحت حاکمیت رهبران متعدد قرار داشت. اما کوروش دوم، که بعدها به کوروش کبیر شهرت یافت، به قدرت رسید و کل پادشاهی ایران را متحد کرد. سپس به فتح بابل باستان پرداخت و قدرت روزافزونی به قدیمی ترین تمدن جهان بخشید.

در واقع، فتح او چنان سریع بود که تا پایان سال ۵۳۳ قبل از میلاد، کوروش کبیر حتی به هند در شرق دور، حمله کرده بود. پس از مرگ کوروش، نوادگان او به این کشورگشایی بی‌رحمانه ادامه دادند و حتی در نبردی که اکنون افسانه‌ای شده، با اسپارتی‌‌ها جنگیدند.

ایران باستان در اوج قدرت، بر کل آسیای مرکزی و مصر حکومت می‌کرد. اما همه چیز با حمله اسکندر کبیر مقدونی، سردار افسانه‌ای، تغییر کرد. او کل امپراتوری ایران را به زانو درآورد و در سال ۳۳۰ قبل از میلاد عملاً به تمدن ایران پایان داد.

8. تمدن یونان باستان

• نام تمدن: تمدن یونانیان
• دوره: 2700 تا 479 قبل از میلاد
• موقعیت اولیه: ایتالیا، سیسیلی، افریقای شمالی و از غرب تا فرانسه
• موقعیت امروزی: یونان
• اساسی‌ترین ویژگی‌ها: تعریف مفهوم دموکراسی و مجلس سنا، ابداع و توسعه مسابقات المپیک

یونانیان باستان ممکن است عنوان قدیمی ترین کشور جهان را در اختیار نداشته باشند، اما بدون شک یکی از تأثیرگذارترین ملل در لیست کهن ترین تمدن دنیا بوده‌اند.

با اینکه ظهور یونان باستان از تمدن‌های سيكلادی و مینوسی (۲۷۰۰ قبل از میلاد تا ۱۵۰۰ قبل از میلاد) نشأت گرفته، اما شواهدی از تدفین در غار فرانچتی در آرگولیس، یونان وجود دارد که نشان می‌دهد یونان حقیقتاً یکی از کشورهای باستانی بوده و قدمت آن به حدود ۷۲۵۰ قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد.

تاریخی که یونان را قدیمی ترین کشور جهان در حوزه مدیترانه تا اروپا معرفی می‌کند، بر چنان دوره‌ی طولانی‌ای گسترده شده که مورخان آن را به دوره‌های مختلفی تقسیم کرده‌اند. محبوب‌ترین آن‌ها دوره‌های کهن، کلاسیک و هلنیستی هستند. در این دوره‌ها، تعداد زیادی از یونانیان باستان به عرصه‌ی ظهور رسیدند که بسیاری از آنها، با بنیانگذاری کهن ترین تمدن دنیا جوامع اروپایی و جهانی را برای همیشه تغییر دادند و هنوز هم درباره‌شان صحبت می‌شود.

یونانیان در میان دستاوردهای دیگر، بازی‌های المپیک باستان را اختراع کردند و مفهوم دموکراسی و مجلس سنا را شکل دادند. آن‌ها زیربنای هندسه، زیست‌شناسی و فیزیک مدرن را بنا نهادند. کتاب‌های تاریخ پر از نام‌هایی مانند فیثاغورث، ارشمیدس، سقراط، اقلیدس، افلاطون، ارسطو، اسکندر مقدونی و غیره است که اختراعات، نظریه‌ها، عقاید و قهرمانی‌هایشان تأثیر قابل توجهی بر تمدن‌های بعدی داشته است. 

7. تمدن چینی

• نام تمدن: تمدن چین
• دوره: 1600 تا 1046 قبل از میلاد
• موقعیت اولیه: رود زرد و منطقه یانگ‌تسه
• موقعیت امروزی: کشور چین
• اساسی‌ترین ویژگی‌ها: اختراع کاغذ و ابریشم

چین باستان که با عنوان امپراطوری چین هان شناخته می‌شود، در رتبه پنجم لیست قدیمی ترین کشور جهان قرار دارد و بدون شک یکی از متنوع‌ترین تاریخ‌ها را در پهنه هستی تجربه کرده‌است. در واقع، اگر بخواهیم همه سلسله‌های هان را (از اولین تا آخرین سلسله ای که بر چین حکومت کرده اند) در نظر بگیریم، باید به دوره زمانی بسیار عظیمی بپردازیم.

گفته می شود تمدن رودخانه زرد، به دلیل اینکه محل استقرار نخستین سلسله‌ها بوده، سرآغاز کل کهن ترین تمدن دنیا در خاوردور است. در حدود ۲۷۰۰ سال قبل از میلاد، امپراتور افسانه‌ای زرد، حکومت خود را آغاز کرد که بعدها منجر به ظهور سلسله‌های بسیاری شد که بر سرزمین اصلی چین حکومت کردند.

طبق آنچه در تواریخ باستان آمده، سلسله شیا در سال ۲۰۷۰ قبل از میلاد، اولین سلسله‌ای بود که بر کل چین حکومت کرد. از آن زمان به بعد، سلسله‌های متعددی در دوره های مختلف تا پایان سلسله چینگ در سال ۱۹۱۲ پس از میلاد با انقلاب شین های، کنترل کشور را در دست داشتند.

این واقعه، پایان بیش از چهار هزار سال تمدن باستانی چین را رقم زد. با این حال، در این مدت، چینی‌ها برخی از مفیدترین اختراعات و محصولات جهان مانند باروت، کاغذ، چاپ، قطب نما، الکل، توپ و بسیاری موارد دیگر را به بشریت هدیه دادند.

6. تمدن مایا

• نام تمدن: تمدن مایا
• دوره: 2600 تا 900 قبل از میلاد
• موقعیت اولیه: یوکاتان امروزی
• موقعیت امروزی: یوکاتان، کوینتانا رو، کامپیچی، تاباسکو و چیاپاس در مکزیک؛ از جنوب تا گواتمالا، بلیز، السالوادور و هندوراس
• اساسی‌ترین ویژگی‌ها: درک پیچیده از نجوم

تمدن باستانی مایا که بین سال‌های ۲۶۰۰ قبل از میلاد در آمریکای مرکزی شکوفا شد، به خاطر تقویمی که ابداع کرد، بسیار مورد بحث قرار گرفته است. تمدن مایا، شاید قدیمی ترین کشور جهان باشد که تقویم مخصوص خود را ساخته و رواج داد.

پس از شکل‌گیری، تمدن مایا به پیشرفت خود ادامه داد و به تمدنی بسیار پیشرفته با جمعیتی پررونق (که در دوران طلایی این تمدن در حدود ۱۹ میلیون نفر رسیده بود) بدل شد. تا سال ۷۰۰ قبل از میلاد، مایاها سیستم نوشتاری خاص خود را ابداع کرده بودند که از آن برای ایجاد تقویم‌های آفتابی حک شده روی سنگ استفاده می‌کردند.

طبق اعتقاد آن‌ها، جهان در ۱۱ آگوست ۳۱۱۴ قبل از میلاد مسیح آفریده شده است. این همان تاریخی است که تقویم آن‌ها از آن آغاز می‌شود. تاریخ پایان فرضی این تقویم ۲۱ دسامبر ۲۰۱۲ در نظر گرفته شده بود.

مایایی‌های باستان از نظر فرهنگی نسبت به بسیاری از تمدن‌های هم عصر خود غنی‌تر بودند. هر دو تمدن مایا و آزتک اهرامی ساختند که بسیاری از آن‌ها بزرگ‌تر از اهرام مصر هستند و اسرار بیشتری را در خود مخفی کرده‌اند.

اما انحطاط ناگهانی و پایان قاطع مایاها برای مدت‌ها یکی از اسرارآمیزترین معماهای تاریخ باستان بوده است: چرا مایاها، تمدنی فوق‌العاده پیشرفته با جمعیتی بیش از ۱۹ میلیون نفر، در اواخر قرن هشتم یا نهم به طور ناگهانی فروپاشیدند؟ با این حال، مردم مایا کاملاً ناپدید نشدند. نوادگان آن‌ها هنوز در بخش‌هایی از آمریکای مرکزی زندگی می‌کنند.

5. تمدن مصر باستان، یکی از قدیمی ترین کشورهای دنیا

• نام تمدن: تمدن مصریان
• دوره: 3150 تا 30 قبل از میلاد
• موقعیت اولیه: کرانه رود نیل
• موقعیت امروزی: کشور مصر
• اساسی‌ترین ویژگی‌ها: ساخت اهرام

مصر باستان یکی از تأثیرگذارترین کشورها در لیست کهن ترین تمدن دنیاست که فرهنگ آن، از جمله غنی‌ترین نمونه‌ها در جهان باستان به حساب می‌آید. تمدن باشکوه مصر باستان که از کنار رود نیل برمی‌خیزد، به خاطر فرهنگ شگفت انگیز، فرعون‌ها، اهرام اسرارآمیز مصر و ابوالهول شناخته شده است.

طبق گاهشماری متعارف مصری، این تمدن با وحدت سیاسی مصر علیا و سفلی تحت فرمان اولین فرعون در حدود ۳۱۵۰ قبل از میلاد مسیح شکل گرفت. اما این وحدت بدون سکونت ابتدایی کشاورزان در دره نیل در اوایل ۳۵۰۰ قبل از میلاد ممکن نبود.

تاریخ مصر باستان را می‌توان به سلسله پادشاهان باثباتی تقسیم کرد که با دوره‌هایی از بی‌ثباتی نسبی به نام دوره‌های میانی، از هم جدا می‌شوند. دوره‌های مصر به عنوان قدیمی ترین تمدن جهان عبارت است از پادشاهی کهن عصر مفرغ اولیه، پادشاهی میانه عصر مفرغ میانی و پادشاهی نو عصر مفرغ پسین.

مصر باستان اهرام، مومیایی‌هایی که فراعنه باستانی را تا به امروز حفظ کرده اند، هیروگلیف (خط تصویری) و موارد بسیار دیگری را به ما هدیه داد. مصر باستان در دوران پادشاهی نو به اوج خود رسید، یعنی زمانی که فرعون‌هایی مانند رامسس دوم با چنان قدرتی حکومت می‌کردند که قدیمی ترین کشور جهان در آن زمان، یعنی نوبیان نیز تحت فرمانروایی مصر قرار گرفتند.

4. تمدن دره سند، قدیمی ترین کشور جهان

• نام تمدن: تمدن دره سند
• دوره: 3300 تا 1900 پیش از میلاد
• موقعیت اولیه: اطراف حوزه رود سند
• موقعیت امروزی: شمال شرقی افغانستان تا پاکستان و شمال غربی هند
• اساسی‌ترین ویژگی‌ها: یکی از گسترده‌ترین کشورهای باستانی با مساحت بیش از 1.25 میلیون کیلومتر مربع

حفريات باستان‌شناسی نشان می‌دهند که تمدن دره سند، یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های این فهرست، در قلب قدیمی ترین کشورهای دنیا قرار داشته که در منطقه دره سند شکل گرفته‌اند.

این تمدن در مناطقی که امروزه از شمال شرقی افغانستان تا پاکستان و شمال غربی هند را در بر می‌گیرد، شکوفا شد. در کنار مصر باستان و بین‌النهرین، دره سند یکی از سه تمدن اولیه‌ جهان باستان بود. از میان این سه، گسترده‌ترین قلمرو را به وسعت ۱.۲۵ میلیون کیلومتر مربع در اختیار داشت.

کل جمعیت در حوضه رود سند، یکی از رودهای اصلی آسیا، و رود دیگری به نام غَغَر-هَکره که زمانی از شمال شرقی هند و شرق پاکستان می‌گذشته، ساکن شده بودند.

گفته می‌شود این تمدن که به تمدن هاراپا و تمدن موهنجودارو نیز شهرت دارد (و بر اساس محل‌های حفاری که بقایای آن در آنجا یافت شده است نامگذاری شده)، اوج شکوفایی‌اش را از ۲۶۰۰ پیش از میلاد تا حدود ۱۹۰۰ پیش از میلاد تجربه کرده است. نشانه‌های یک فرهنگ شهری پیشرفته و پیشرو از لحاظ تکنولوژی، به روشنی در تمدن دره سند مشهود است که پایتخت آن را به اولین مرکز شهری در منطقه قدیمی ترین کشور جهان تبدیل می‌کند.

مردم تمدن دره سند در اندازه‌گیری طول، جرم و زمان به دقت بالایی دست یافته بودند و بر اساس اشیایی که در حفاری‌ها به دست آمده، به نظر می‌رسد فرهنگ اولین تمدن های جهان، از نظر هنر و صنایع دستی نیز غنی بوده است.

3. اولین سرزمین متمدن، بین النهرین

• نام تمدن: تمدن بین النهرین
• دوره: 3500 تا 500 پیش از میلاد
• موقعیت اولیه: کوهستان زاگرس از شمال شرق، فلات عربستان از جنوب شرق
• موقعیت امروزی: عراق، سوریه و ترکیه
• اساسی‌ترین ویژگی‌ها: قدیمی ترین کشور جهان

و بالاخره می‌رسیم به نخستین کشور جهان که کهن ترین تمدن دنیا را دربر داشت. قدمت بین‌النهرین به قدری زیاد است که هیچ مدرکی دال بر وجود هیچ جامعه متمدن دیگری پیش از آن وجود ندارد.

به طور معمول، بازه زمانی بین النهرین باستان را از حدود 3300 قبل از میلاد مسیح تا 750 قبل از میلاد مسیح در نظر می‌گیرند. بین النهرین را عموماً اولین مکانی می‌دانند که در آن جامعه متمدن به معنای واقعی شکل گرفت. انسان‌ها خیلی پیش از ظهور بین النهرینی‌ها شروع به خلق هنر کرده بودند، اما این بخشی از فرهنگ انسانی بود، نه تمدن انسانی. این تمدن بین النهرین بود که هنر و فناوری را اصلاح کرد، سیستم‎‌های مختلف اقتصادی، نظامی و سیاسی را نظم بخشید، آنها را رسمی کرد و با ترکیب آنها، قدیمی ترین کشور جهان را به وجود آورد.

تمدن بین النهرین در مناطق عراق امروزی شکل گرفته بود که در آن زمان به تمدن‌های قدیمی دیگری از جمله بابل، سومر و ارتفاعات آشور معروف بود.

2. تمدن جیاھو (Jiahu): کهن‌ترین تمدن شناخته‌شده چین

• نام تمدن: تمدن بین النهرین
• دوره: 7000–5700 پیش از میلاد
• موقعیت اولیه: مرکز کشور چین امروزی
• موقعیت امروزی: استان هنان (Henan) چین
• اساسی‌ترین ویژگی‌ها: احتمالاً اولین جامعه با ملیت چینی

اگر تصور می‌کنید که بین النهرین صاحب قدیمی ترین کشور جهان است، احتمالاً در اشتباهید چون شواهدی در آسیا و اقیانوسیه یافته شده که حکایت از وجود جوامع انسانی با قدمت حتی بیش از 4000 سال دارند.

مورخان حدس می‌زنند قدیمی‌ترین کشور جهان جیاھو در دشت مرکزی چین باستان واقع بوده ؛ منطقه‌ای که امروزه به نام استان هنان می‌شناسیمش. ساکنان این منطقه به قدیمی‌ترین تمدن شناخته‌شده چین تعلق داشتند. این منطقه به دلیل دارا بودن اشیاء و ابزار باستانی فراوان، باستان‌شناسان را شیفته خودش می‌کند.

علاوه بر یافته‌های متداول باستانی مانند سفال و ابزار، قدیمی‌ترین نمونه‌های خط چینی و همچنین شواهدی مبنی بر تولید کهن‌ترین شراب جهان را در این منطقه کشف شده‌اند. یکی از جالب‌ترین اکتشافات، فلوت ساخته شده از استخوان است که قدیمی‌ترین ساز موسیقی کاربردی شناخته‌شده در جهان به شمار می‌رود. این فلوت‌ها که معمولا از استخوان بال لک‌لک ساخته می‌شدند، به احتمال زیاد در مراسم‌های خاص مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

پایان این تمدن حدود 5700 سال قبل از میلاد مسیح با طغیان رودخانه‌های اطراف و جاری شدن سیل در منطقه فرا رسید. بر این باورند که مردم جیاھو خانه خود را ترک کرده و در جای دیگری ساکن شدند، هرچند هیچ نشانه‌ای از محل احتمالی سکونت جدید اهالی قدیمی ترین کشور جهان وجود ندارد.

1. بومیان استرالیا، کهن‌ترین جامعه دنیا

• دوره: 60 هزار سال پیش از میلاد
• موقعیت اولیه: جزیره اقیانوسیه
• موقعیت امروزی: کشور استرالیا
• اساسی‌ترین ویژگی‌ها: قدیمی‌ترین جامعه شناخته شده انسانی

عنوان نهایی قدیمی ترین کشور جهان، می‌رسد به بومیان استرالیایی که خیلی قبل‌تر از هجوم اروپاییان، در این جزیره عظیم می‌زیستند. قدمت جوامع بومی استرالیا به بیشتر از 60 هزار سال پیش برمی‌گردد.

اعتقاد عمومی بر این است که ساکنان اولیه استرالیا در ابتدا از جنوب شرقی آسیا و در زمانی که سطح آب دریاها پایین‌تر بود و پل‌های خشکی گسترده‌تر بودند، به این منطقه مهاجرت کرده‌اند. تحقیقات نشان می‌دهند که استرالیایی‌های بومی، کهن ترین تمدن دنیا روی زمین را دارند. قدیمی‌ترین بقایای انسانی در استرالیا به حدود ۵۰ هزار سال پیش برمی‌گردد؛ با این حال، داده‌های غیرقطعی حاکی از آن است که قدمت حضور آن‌ها ممکن است به ۸۰ هزار سال پیش نیز برسد.

مردمان بومی استرالیا شکارچی-گردآورنده بودند و با وجود اینکه زندگی کوچ‌نشینی داشتند، با مناطق خاصی از سرزمین که می‌توانستند آن را خانه خود بدانند، پیوند عمیقی برقرار کرده بودند. به نوعی با وجود اینکه نمی‌توان دقیقاً استرالیای 50 هزارسال پیش را یک قدیمی ترین کشور جهان دانست، اما مردم بومی قدیمی ترین تمدن جهان را در این جزیره عظیم و به وجود آورده بودند. پس از ورود اروپاییان، کل قاره به اشغال استعمارگران درآمد. بومیان پراکنده شدند و بیش از ۲۰۰ زبان مختلف به گفتار آنها اضافه شد. از آن زمان به بعد، بومیان استرالیا تحت آزار و اذیت‌های شدید قرار گرفتند و بخش زیادی از فرهنگ و سنت‌هایشان از بین رفت.

جمع بندی

فرهنگ و تمدن امروزی، مدیون قدیمی ترین کشور جهان است که با آغاز تکامل بشری، زمینه ظهور کهن ترین تمدن دنیا را فراهم آوردند.

تمدن بشری از زمانی که هیچ وسیله ارتباطی تعریف‌شده‌ای وجود نداشت و شکار منبع اصلی غذا بود، راه درازی را پیموده است. به تدریج کشاورزی جایگزین شکار و جستجو شد، حیوانات اهلی شدند، جوامع شکل گرفتند و توسعه یافتند. در نهایت تشکیل قدیمی ترین کشورهای دنیا، منجر به تولد جامعه‌های نوینی شدند که امروز در آنها زندگی می‌کنیم.

هر کدام از تمدن‌هایی که نام بردیم به طرق مختلفی مانند اختراعات جدید، ایده‌های نو، فرهنگ‌های جدید، فلسفه‌ها، سبک‌های زندگی و غیره، سهم بسزایی داشته‌اند. از گهواره تمدن تا عصر حاضر، آنچه ما شده‌ایم، نتیجه‌ی تمام تمدن‌هایی است که پیش از ما وجود داشته‌اند.

سؤالات متداول

تاریختاریخ و فرهنگترین هاکشورها