در پهنه‌ی بیکران آسمان شب، جایی که ستارگان بی‌شمار برای جلب توجه رقابت می‌کنند، یک غول به عنوان بزرگترین ستاره در کل جهان فرمانروایی می‌کند. غول پیکرترین ستاره دنیا که در فاصله‌ی هزاران سال نوری از زمین قرار دارد، با عظمت خیره‌کننده‌ی خود، درک ما از فیزیک ستاره‌ای را به چالش می‌کشد.
بسیاری از ستارگان کهکشان ما ممکن است تنها به صورت لکه‌های نوری به نظر برسند، و حتی ستارگان دوردستی مانند دب اکبر (Betelgeuse) یا سیریوس درخشان نیز در مقابل بزرگترین ستاره جهان عددی نیستند.
اگر همچنان فکر می‌کنید بزرگترین ستاره جهان، خورشید ماست پس سخت در اشتباهید. در این مقاله از نجوافکت شما را با بزرگترین ستاره کائنات آشنا خواهیم کرد که خورشید ما، شاید به اندازه یک هزارم آن باشد.
آیا خورشید بزرگترین ستاره منظومه شمسی است؟
اگر دانش چندانی در مورد فضا نداشته باشید، شاید حدس اولیه شما درباره بزرگترین ستاره این باشد که خورشید بزرگترین ستاره جهان است. خورشید با وجود نقش مرکزی در منظومه شمسی ما و درخشش انکارناپذیری که زمین را با نور گرمش روشن می‌کند، در مقایسه با پهنۀ ستارگان فضا به هیچ وجه حرفی برای گفتن ندارد.
از دیدگاه علم و طبق تحقیقات، خورشید به عنوان ستاره‌ای معمولی با اندازه‌ای متوسط طبقه‌بندی می‌شود. ستاره‌ای که در مقایسه با ستارگان غول‌پیکری که در سراسر کیهان پراکنده‌اند نه به طور استثنایی بزرگ است و نه به طور خاصی کوچک. اهمیت و بزرگی خورشید در آسمان ما بیشتر به دلیل نزدیکی‌اش به زمین است تا به جثه فیزیکی‌اش.
بنابراین اگر خورشید غول پیکرترین ستاره دنیا نیست، پس کدام ستاره این عنوان را در اختیار دارد؟
ستاره UY Scuti؛ غول پیکرترین ستاره دنیا
ستاره سپر ذات‌الکرسی (به انگلیسی: UY Scuti)، صورت فلکی سپر در آسمان یا همان UY Scuti، عنوان با شکوهِ « بزرگترین ستاره جهان» را یدک می‌کشد. این ابرغول سرخ حتی درخشان‌ترین ستارگان آسمان شب را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. ابعاد عظیم این ابرغولِ ستاره‌ای، که در رده‌ی ستارگان «فراغول» (Supermassive) طبقه‌بندی می‌شود، تقریباً غیرقابل درک است. شعاع آن حدود 1700 برابر خورشید ماست.
این بدان معناست که اگر UY Scuti را در مرکز منظومه شمسی خودمان قرار دهیم، مدارهای عطارد، زهره، زمین، مریخ و حتی به احتمال زیاد مشتری را می‌بلعد. این مثال، عظمت تکان‌دهنده‌ی غول آسمانی را به خوبی نشان می‌دهد.
بزرگی محض UY Scuti آن را در رده‌ای منحصربه‌فرد قرار می‌دهد و از سایر ستارگان قابل توجه، مانند «آلفا قنطورس» که بیشتر با نام «دِبران» شناخته می‌شد، به طور قابل ملاحظه‌ای فراتر می‌رود. ستاره دبِران اغلب به خاطر عظمت و درخشش‌اش شناخته می‌شود، اما ابعاد UY Scuti باعث شده است تا در منظره‌ی کیهانی، به غولی میان هزاران نمونه از غول پیکرترین ستاره دنیا تبدیل شود.
گستره‌ی وسیع این ابرغول سرخ نه تنها درک ما از فرگشت ستاره‌ای را به چالش می‌کشد، بلکه با ارائه‌ی چشم‌اندازی تکان‌دهنده از عظمت کیهان و جایگاه ما در آن، قوه‌ی تخیل را مجذوب خود می‌کند.
بزرگترین ستاره کیهان چطور کشف شد؟
کشف UY Scuti، بزرگترین ستاره شناخته شده در جهان، به اخترشناسانی در رصدخانه بن آلمان نسبت داده می شود. این اخترشناسان در سال ۱۸۶۰ میلادی، طی مشاهدات دقیق با استفاده از تلسکوپ های قدرتمند رصدخانه، برای اولین بار UY Scuti را به عنوان بخشی از بررسی گسترده آسمان شب، فهرست بندی کردند.
موقعیت این ستاره در صورت فلکی سپر قرار دارد. البته اخترشناسان طی شناسایی اولیه، به ابعاد خارق العاده غول پیکرترین ستاره دنیا پی نبردند. با مشاهدات بعدی و پیشرفت‌های صورت گرفته در تکتیک‌های اخترفیزیکی، ابعاد حقیقی بزرگترین ستاره جهان به تدریج نمایان شد.
تحول در درک ابعاد عظیم UY Scuti، با ظهور ابزار و روش های نجومی پیچیده تر و طی چندین دهه بعدی حاصل شد. اخترشناسان با تجزیه و تحلیل نور و حرکات این ستاره در فضا، توانستند اندازه آن را استنتاج کنند، آن را به عنوان یک ابرغول سرخ طبقه بندی کنند و در نهایت UY Scuti را به عنوان بزرگترین ستاره از نظر اندازه فیزیکی به رسمیت بشناسند. این کشف، گواهی بر تکامل نجوم رصدی و تلاش بی وقفه برای کسب دانش در مورد کیهان است.
روش اندازه گیری بزرگترین ستاره کشف شده جهان
دانشمندان برای اندازه‌گیری قطر بزرگترین ستاره جهان از روش‌های پیشرفته و مختلفی بهره می‌گیرند، روشی که تلفیقی از هنر مشاهده و دقت علوم مدرن است. این فرآیند شامل جمع‌آوری داده‌ها از تلسکوپ‌هایی مانند هابل و جیمز وب می‌شود که برای نگاهی عمیق به درون کیهان، فراتر از غبار و گازهای پراکنده در کهکشان راه شیری، طراحی شده‌اند.
اندازه گیری بزرگترین ستاره با استفاده از نور
یکی از تکنیک‌های اصلی مورد استفاده در اندازه‌گیری ابعاد بزرگترین ستاره، تداخل‌سنجی است. این روش، نور دریافتی از تلسکوپ‌های متعدد را برای ایجاد تصویری دقیق‌تر از یک ستاره ترکیب می‌کند. روش تداخل‌سنجی به دانشمندان اجازه می‌دهد اندازه ظاهری ستاره را با دقت قابل توجهی تعیین کنند، حتی زمانی که این ستاره هزاران سال نوری دورتر واقع شده باشد.
علاوه بر این، اندازه‌گیری درخشندگی یک ستاره، سرنخ‌های حیاتی در مورد اندازه آن را ارائه می‌دهد. دانشمندان با درک درخشندگی ذاتی یک ستاره و مقایسه آن با درخشندگی مشاهده شده آن از زمین، می‌توانند فاصله و اندازه آن را استنتاج کنند. این محاسبه با در نظر گرفتن نور جذب و پراکنده شده توسط غبار میان‌ستاره‌ای انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود که داده‌ها ویژگی‌های واقعی ستاره را منعکس می‌کنند.
پیشرفت‌های فناوری و علم طیف‌سنجی که به بررسی برهم‌کنش نور با ماده می‌پردازد، با ارائه اطلاعاتی در مورد دما، ترکیب و حرکت ستاره که همگی برای تعیین اندازه آن ضروری هستند، این اندازه‌گیری‌ها را دقیق‌تر می‌کند.
تلسکوپ‌های پیشرفته
علاوه بر استفاده از نور برای تداخل سنجی، تلسکوپ فضایی هابل نقشی محوری در این تلاش ایفا کرد و شفافیت و عمق بی‌سابقه‌ای را در مشاهده‌ی ستارگان دور ارائه داد. (تلسکوپ فضایی جیمز وب اکنون جدیدترین و پیشرفته‌ترین ابزار در این زمینه به شمار می‌رود.)
توانایی هابل در ثبت تصاویر با وضوح بالا، نقشی اساسی در اصلاح اندازه‌گیری‌های مربوط به اندازه‌ی ستارگان، از جمله غول پیکرترین ستاره دنیا ایفا کرد. این تلسکوپ با نفوذ به غبار و گاز راه شیری، کیهان را فراتر از آن آشکار ساخت.
البته این توضیحی بسیار ساده‌انگارانه است، ولی نگاهی اجمالی به چگونگی دسته‌بندی ستارگان در جهان هستی توسط ستاره‌شناسان با دقتی حیرت‌انگیز به ما می‌دهد.
بزرگترین ستاره جهان هستی چطور شکل گرفته است؟
شکل‌گیری بزرگترین ستاره، فرآیندی است که در دل سرد و متراکم هسته‌های ابرهای مولکولی غول‌آسا آغاز می‌شود، ابرهایی که در سراسر کهکشان‌ها از جمله کهکشان راه شیری خودمان و ابر ماژلانی بزرگ در همسایگی پراکنده‌اند. این ابرها از گاز و غبار تشکیل شده‌اند و هنگامی که نواحی درونشان تحت گرانش خود فرو می‌ریزند، به منبع شکل‌گیری ستاره تبدیل می‌شوند.
برای شکل‌گیری بزرگترین ستاره، مقدار ماده‌ای به مراتب بیشتر از ستارگان معمولی مورد نیاز است. با فروپاشی این نواحی، مواد گرم شده و در نهایت همجوشی هسته‌ای داخل آنها ایجاد می‌شود. این فرآیند برای ستارگان ابرغول پیچیده‌تر خواهد بود، چون شکل‌گیری آنها به احتمال زیاد شامل ادغام ستارگان کوچک‌تر در محیط‌های ستاره‌ای متراکم یا از طریق انباشت مقدار بسیار زیاد ماده از محیط اطرافشان می‌شود.
این فرآیندها منجر به تولد ستارگان عظیم می‌شوند و ستارگان بزرگ و درخشانی را به وجود می‌آورند که با درخشش شدید و بادهای قدرتمند خود، محیط کیهانی اطرافشان را تحت سلطه قرار داده و ساختار کهکشان‌های میزبان خود را شکل می‌دهند.
روشن ترین و بزرگترین ستاره کشف شده کدام است؟
بر اساس درخشندگی ذاتی، عنوان درخشان‌ترین و بزرگترین ستاره در جهان هستی به ستاره Eta Carinae، یک ابرغول متغیر آبی تعلق دارد. این ستاره درخشان در فاصله تقریبی ۷۵۰۰ سال نوری از زمین و در صورت فلکی اتا کارینا قرار دارد و درخشندگی آن میلیون‌ها برابر بیشتر از درخشندگی خورشید است.
این غول ستاره‌ای در حال گذراندن مرحله‌ای بسیار ناپایدار از عمر خود است که با نوسانات چشمگیر در درخشندگی و فوران‌های عظیم مشخص می‌شود. درخشندگی Eta Carinae نه تنها محصول عظمت آن، بلکه ناشی از ماهیت پر آشوبش نیز هست، به گونه‌ای که شاهد خروج مقادیر قابل توجهی از جرم آن در فوران‌های تماشایی به فضای بیرونی هستیم.
این رویدادها، Eta Carinae را به موضوعی برای مطالعات عمیق تبدیل کرده‌اند، چون دانشمندان همچنان به دنبال درک مکانیسم‌های محرک ناپایداری و خروجی عظیم انرژی آن هستند.
عظیم ترین ستاره با بیشترین جرم کدام است؟
ستاره UY Scuti بزرگترین ستاره شناخته شده است، اما تا اطلاع ثانوی ستاره R136a1 سنگین ترین ستاره در کل جهان به شمار می رود. این ستاره در ابر ماژلانی بزرگ، که تقریباً 165000 سال نوری از زمین فاصله دارد، قرار گرفته است. R136a1 عضوی از دسته نادر ستارگان «ابرغول» به حساب می آید و جرمی معادل 170 تا 230 برابر جرم خورشید ما دارد.
وجود چنین ستاره ای تئوری های پیشین در مورد محدودیت جرم ستارگان را به چالش می کشد و بر شرایط افراطی حاکم بر فرآیند شکل گیری و وجود ستارگان تأکید می کند.
جرم خارق العاده R136a1 منجر به ایجاد یک کشش گرانشی شدید می شود که بر محیط اطراف آن تأثیر گذاشته و گوناگونی باورنکردنی پدیده های ستاره‌ای در جهان هستی را به تصویر می کشد.
جمع بندی
با توجه به جدول زیر، تصور بهتری از مقایسه خورشید ما با بزرگترین ستاره های دنیا پیدا خواهید کرد.
| نام ستاره | شعاع حدودی |
| خورشید | 696,340 کیلومتر |
| HV 888 | 956 میلیون کیلومتر |
| AH Scorpii | 983 میلیون کیلومتر |
| CM Velorum | 987 میلیون کیلومتر |
| HD 12463 | 987 میلیون کیلومتر |
| VY Canis Majoris | 987 میلیون کیلومتر |
| HD 269551 | 1.001 میلیارد کیلومتر |
| RSGC1-F01 | 1.010 میلیارد کیلومتر |
| WOH S170 | 1.019 میلیارد کیلومتر |
| WOH G64 | 1.072 میلیارد کیلومتر |
| UY Scuti | 1.190 میلیارد کیلومتر |
در دنیای پهناور و شگفت‌انگیز کیهان، ستارگان با ابهت و عظمت خود، همواره انسان را مجذوب خود کرده‌اند. در این میان، دانشمندان همواره در جستجوی یافتن بزرگترین و سنگین‌ترین ستاره‌ها بوده‌اند. در حال حاضر، عنوان بزرگترین ستاره جهان به UY Scuti تعلق دارد. این ستاره غول‌پیکر، با شعاعی 1700 برابر خورشید، به قدری بزرگ است که اگر در مرکز منظومه شمسی ما قرار می‌داشت، مدار مشتری را نیز در بر می‌گرفت.
مطالعه ستارگانی مانند UY Scuti و R136a1، دریچه‌ای نو به سوی شناخت عمیق‌تر از راز و رمزهای خلقت، فرآیندهای تولد و تکامل ستارگان و سرنوشت نهایی آنها در پهنه کیهان می‌گشاید.
سؤالات متداول
بزرگترین ستاره دنیا چند برابر خورشید است؟
ستاره عظیم UY Scuti حدود 1700 برابر خورشید ماست.
بزرگترین ستاره جهان چقدر با زمین فاصله دارد؟
فاصله بزرگترین ستاره جهان، UY Scuti، با زمین حدود 5000 سال نوری است.
بزرگترین ستاره کهکشان راه شیری کدام است؟
در حال حاضر، عنوان بزرگترین ستاره کهکشان راه شیری به VY Canis Majoris تعلق دارد. این ابرغول سرخ، با شعاعی تقریباً 1700 برابر خورشید، در صورت فلکی سگ بزرگ واقع شده است.
