بزرگترین مار جهان را بشناسید! معرفی 13 مار غول پیکر دنیا
فکر میکنید بزرگترین مار جهان کدام گونه است؟ شاید تصور کنید که مارهای بوآ و پیتونهایی که به دور درختان چنبره میزنند عظیمترین گونهها در میان مارهای بزرگ باشند، اما داستان به اینجا ختم نمیشود. امروز لیست 13 تا از غول پیکرترین مارهای دنیا را بررسی میکنیم.

در لیست نجوافکت نگاهی به لیست بزرگترین مارها خواهیم داشت که از ابتدای تاریخ تا به امروز، روی زمین خزیدهاند.
بزرگترین مار جهان کدام است؟
اندازه گیری دقیق سایز جانوران کار دشواری است؛ خصوصاً زمانی که پای گونههای منقرض شده از بزرگترین مارها وسط بیاید. تأیید اعتبار بسیاری از دادههای تاریخی کار سختی است. از سوی دیگر، اندازه گیری مارهای زنده هم چالشهای خودش را دارد. جوانب فراوان احتیاط از یک طرف و انعطاف فراوان پوست مار از طرف دیگر، دست و پای محققان را میبندند.
اما با وجود دادههای موجود از موزه تاریخ طبیعی لندن، لیست قابل اطمینانی از بزرگترین مارها در تاریخ منتشر شده است. در ادامه خواهیم دانست که بزرگترین مار جهان کدام است و در کدام منطقه زندگی میکند (یا زمانی در آن سکونت داشته).
13. مامبای سیاه

طول | 12 فوت (430 سانتیمتر) |
محل زیست | شرق و مرکز افریقا |
دومین مار سمی بزرگ در افریقا، مامبای سیاه است که به علت رنگ تیره و خوفناک دهانش به این نام شناخته میشود. بزرگترین مامبایی که تا کنون ثبت شده، 4.3 متر طول داشته است. این مار روی درختان یا سطح زمین روزگار میگذراند و نه تنها بزرگترین مار جهان، بلکه یکی از جان سختترین خزندگان این کره خاکی است. عموماً این مار تا 3 متر رشد میکند، اما ممکن است در بلوغ طول آن به بالای 4 متر برسد.
مامبای سیاه در هنگام احساس خطر، میتواند با یک جهش بلند به سمت مهاجم حمله کند. جالب است بدانید سرعت جهش مامبا، 16 کیلومتر در ساعت است و در نهایت با دندانهای نیش فوق العاده تیزی از مهاجم پذیرایی خواهد کرد. این مار از پرندگان و پستانداران کوچک تغذیه میکند و بدش نمیآید گاهی از روستاهای محلی هم دزدی کند.
12. پیتون اسکراب استرالیایی

طول | 12.3فوت (300 سانتیمتر) |
محل زیست | استرالیا |
مار پیتون استرالیایی (Simalia kinghorni) یکی از بزرگترین مارهای دنیا در خانواده پیتونهاست. این گونه بومی جنگلهای شمال استرالیاست و بزرگترین مار جهان در این کشور محسوب میشود. این مار عمدتاً روی درختان زندگی میکند. نقش و نگارهای پشت این جانور، به رنگ قهوهای و سیاه دیده میشوند. شکم مار استرالیایی معمولاً سفیدرنگ است و لکههای زردی روی آن دیده میشود.
جنس نر این مار معمولاً دوبرابر سنگینتر از جنس ماده بوده و به اندازهای 0.3 برابر بزرگتر از آن رشد میکند. بزرگترین پیتون اسکراب استرالیایی که تا کنون کشف شده، چیزی حدود 3.76 متر طول و 11 کیلوگرم وزن داشته است. این پیتون یکی از غول پیکرترین شکارچیان استرالیاست و از پستانداران کوچک، والابیهای بالغ، سایر خزندگان و پرندگان تغذیه میکند.
11. پیتون سنگی افریقای جنوبی

طول | 16 فوت (500 سانتیمتر) |
محل زیست | افریقای مرکزی، غربی و جنوبی |
بزرگترین مار جهان در افریقا بعد از پیتون سنگی افریقای مرکزی، پیتون سنگی جنوبی است که در ساوانا و جنگلهای غرب تا مرکز و جنوب این قاره زندگی میکند. رنگ این مار اندک شباهتی به پیتون سنگی دارد اما به گفته جانورشناسان، «مات»تر و روشنتر از آن است. تفاوت پیتون سنگی و جنوبی را میتوان با توجه به خطوط زرد زیر سر این مار تشخیص داد. به علاوه علامتهای سیاه زیر شکم آن، بیشتر شبیه نوار هستند تا لکه.
نویسنده افریقایی لارنس جی. گرین، در یکی از کتابهای خود درباره لولوخورخوره محلی به نام گروتسلانگ صحبت میکند که یکی از موجودات اساطیری فولکلور افریقاست. این موجودات مارهای غول پیکری هستند که در رود اورنج زندگی میکنند. احتمالاً این افسانهها از مشاهده مارهای پیتون افریقایی زیر سنگهای بستر رودخانه و اطراف سرچشمه گرفته و بین مردم بومی معروف شدهاند.
10. پیتون سنگی افریقای مرکزی

طول | 16.5 فوت (502 سانتیمتر) |
محل زیست | بیابانهای افریقای مرکزی |
به گفته باغ وحش اورگان، پیتون سنگی آفریقای مرکزی (Python sebae) یکی از بزرگترین مارها در آفریقاست. این گونه سازگار فراوانی با محیط دارد و در سراسر جنوب صحرای آفریقا در محیطهای ساوانا، جنگل و بیابان زندگی میکند. این پیتون ها به طور متوسط حدود 9.8 تا 16.5 فوت (3 تا 5 متر) طول دارند.
درست مثل پیتون برمهای، پیتونهای سنگی آفریقای مرکزی هم قادرند طعمههای بزرگی از جمله بز کوهی و تمساح را ببلعند. در چندین مورد، انسان نیز شکار یکی از اعضای جمع بزرگترین مار جهان شده است. چندین روایت از حمله پیتون صخرهای آفریقایی به مردم نیز وجود دارد. این مارها با استفاده از آروارههای بسیار انعطافپذیرشان میتوانند طعمههای بزرگی را ببلعند. از آنجایی که می توانند در هنگام بلعیدن طعمه، فک بالا و پایین را از هم جدا کنند، اغلب می توانند چیزهایی را که بسیار بزرگتر از اندازه سرشان باشد را هم بخورند.
9. شاه کبرا

طول | 18.7 فوت (569 سانتیمتر) |
محل زیست | جنوب غرب و غرب آسیا |
شاه کبرا (Ophiophagus hannah) با زائدههای پهن گردن و دندانهای نیش زهردار، تصویر وحشتناکی است که به عنوان بزرگترین مار جهان، در ذهن داریم. نیش این مار، به حدی کشنده است که میتواند یک فیل را از پا درآورد. به گفته موسسه زیست شناسی ملی و باغ وحش اسمیتسونیان، در اواخر دهه 30 میلادی یک شاه کبرای بومی آسیا در مرکز نگهداری میشد که طول آن به 16 فوت (5 متر) هم میرسید. این مار در آغاز جنگ جهانی دوم کشته شد تا در صورت بمباران باغ وحش، از فرار آن به شهر جلوگیری شود.
مارهای سمی معمولاً به غول پيكرترين مار جهان تبدیل نمی شوند. توانایی آنها برای بی حرکت کردن طعمه خود با یک گاز، به این معناست که معمولاً برای تغذیه نیازی به اندازه یا قدرت فراوان ندارند. با این حال، شاه کبرا از این قاعده مستثنی است و زهر کشنده به علاوه هیکل غول آسا را باهم دارد. کبرای معمولی که به عنوان یکی از بزرگترین مارهای ایران شناخته میشود نیز در خانواده همین مار عظیم قرار دارد.
8. پیتون برمهای

طول | 16.5 فوت (572 سانتیمتر) |
محل زیست | جنوب شرق آسیا |
پیتون های برمه ای (Python bivittatus) یکی از 41 گونه پیتون در سراسر جهان هستند و از بزرگترین مارها به حساب میآیند. پیتون برمهای، بومی آسیای جنوب شرقی بوده و دوران اولیه زندگی خود را روی درختان و در ارتفاع میگذرانند. اما به تدریج در بزرگسالی، جثه عظیمشان مجبورشان میکند تا به سطح زمین نقل مکان کنند. بر اساس رکوردهای جهانی گینس، بزرگترین مار پیتون برمه ای ثبت شده یک مار حفاظت شده به نام بیبی بود که طول آن به 18.8 فوت (5.74 متر) میرسید. در طبیعت، این مارها عمدتاً به طول بیش از 16 فوت (4.9 متر) میرسند که به اندازه کافی برای شکار تمساح بزرگ است.
بزرگترین پیتون برمه ای که تا به حال در فلوریدا یافت شده (یعنی جایی که یک گونه مهاجم به حساب میآید) در سال 2022 صید شد. وزن آن 215 پوند (97.5 کیلوگرم) و طول آن 17.7 فوت (5.4 متر) بود.
اگر اندازه غول آسای این مارها شگفت زدهتان نکرده، باید اشاره کنیم که پیتونهای برمهای حس شامه فوق العاده قوی هم دارند. طبق تحقیقاتی که در سال 2014 انجام شد، مشخص گردید این گونه از طولانی ترین مارهای دنیا میتواند با ردیابی بو، از مسافت 20 مایلی مسیر آشیانه خودش را پیدا کند.
7. بوآ کوبایی

طول | 19.6 فوت (597 سانتیمتر) |
محل زیست | کوبا و جزایر کارائیب |
مارهای بوآ کوبایی با فلس های رنگین کمانی، بزرگترین مارها در دریای کارائیب به حساب میآیند. با وزن بیش از 66 پوند (30 کیلوگرم) و طول آن به 18.5 فوت (5.65 متر)، این مار در زمره بزرگترین مارهای روی زمین جا دارد. حتی در برخی گزارشها، طول این مار بیش از 19.6 فوت (6 متر) برآورد شده است. بوآهای کوبایی (Chilabothrus angulifer) بیشتر اوقات خود را دور شاخههای درخت میپیچند یا به جستجوی مارمولکها و جوندگان روی زمین میپردازند.
بوآهای کوبایی نیز به لطف روشهای شکار منحصربهفردشان متمایز میشوند: آنها تنها گونه از مارهای بزرگ هستند که به صورت دسته جمعی شکار میکنند. در سال 2017، محققانی که بر روی این حیوانات غیراجتماعی پژوهش میکردند گزارش نمودند که بوآهای کوبایی به طور استراتژیکی با هم متحد می شوند تا مانعی در دهانه غاری در پارک ملی کوبا به وجود بیاورند و مسیر پرواز خفاش ها را مسدود کنند. این مارهای نابغه، با این کار میتوانستند بجهند و خفاش ها را از هوا به زیر بکشند.
6. پیتون هندی

طول | 21 فوت (640 سانتیمتر) |
محل زیست | شبه قاره هند و جنوب شرق آسیا |
احتمالاً این گونه از بزرگترین مارها در جهان، انگیزه بخش شخصیت «کا»، مار سخنگوی مرموز در «کتاب جنگل» اثر رودیارد کیپلینگ بوده باشد. درست است که اندازه تنه غول پیکر پیتون هندی (Python molurus) به شدت اغراق شده، اما در حقیقت این مارها میتوانند تا 20.9 فوت (6.4 متر) هم رشد کنند و به وزنی بالغ بر 220 پوند (100 کیلوگرم) برسند. این وزن حدوداً برابر با وزن یک نوزاد فیل تازه متولدشده است.
این مارهای عظیم الجثه، بومی جنگل های هند، پاکستان، سریلانکا و نپال هستند و خویشاوندان نزدیک پیتونهای برمهای به حساب میآیند. مانند اکثر بزرگترین مارهای روی زمین، روی صورت پیتون هندی نیز ساختارهایی به نام “حفره های گرمایی” با غشایی حساس وجود دارد که می تواند تشعشعات فروسرخ ساطع شده در اثر گرما را تشخیص دهد. بر اساس یک مطالعه که در سال 2010 در مجله نیچر انجام شد، مشخص گردید پیتون هندی میتواند با ردیابی اشعه فروسرخ حیواناتی که در شعاع یک متری قرار دارند را تشخیص بدهد. این انطباق، به هدایت مار پیتون و سایر خزندگانی که در شب شکار می کنند کمک میکند تا طعمه خود را بیابند.
5. پیتون مشبک

طول | 32.8 فوت (10 متر) |
محل زیست | جنوب آسیا |
یکی دیگر از بزرگترین مارها در جنوب آسیا، مار پیتون مشبک (Malayopython reticulatus) است که با الگوی تکراری اشکال الماسی روی بدنش شناخته میشود. امروزه بسیاری از منابع، پیتونهای مشبک را یکی از درازترین گونهها در لیست بزرگترین مار دنیا میشناسند. یکی از گزارشهای مربوط به سال 1912 ادعا میکند بزرگترین مار کشته شده تا به امروز، 32.8 فوت (10 متر) اندازه داشته است که چیزی حدود طول یک اتوبوس معمولی میشود. البته باور چنین رقم محیرالعقولی واقعاً دشوار است.
بر اساس گزارش موزه تاریخ طبیعی بریتانیا، مار پیتون های مشبک عموماً به بیش از 20.5 فوت (6.25 متر) می رسند. طبق رکوردهای جهانی گینس، طولانی ترین پیتون مشبک در اسارت به اندازه 25.2 فوت (7.7 متر) رسید.
اندازه و طبیعت دمدمی این مار بزرگ، گهگاه برای انسان ها کشنده بوده است. در یک حادثه در سال 2018، زنی در اندونزی با لباس کامل در شکم یک مار پیتون متورم کشف شد. با این حال بزرگترین مار جهان میتواند فوق العاده لطیف هم باشد. طبق گفته باغ وحش سن دیگو، مارهای پیتون مشبک ماده هم مانند سایر گونههای پیتون، با ظرافت دور تخمهای خود را میگیرند و ماهیچههایشان را به صورت ریتمیک منقبض میکنند. به این ترتیب گرمایی تولید میشود که به فرزندان منتقل شده و از آنها مقابل سرما و مرگ ناشی از سرمازدگی حفاظت میکند.
4. آناکوندای سبز

طول | 33 فوت (10 متر و 5 سانتیمتر) |
محل زیست | بخش شمالی امریکای جنوبی |
آناکوندای سبز (Eunectes murinus) یکی از بزرگترین مارها به حساب میآید که تا کنون شناخته شده است. این مار بیصدا در میان زمینهای باتلاقی و رودخانههای آمازون روزگار میگذراند؛ یعنی جایی که ممکن است عمر طولانی داشته باشد و اندازه آن به 10 متر برسد.
البته با توجه به سوابقی که تا کنون از آناکوندای سبز به دست آمده، نمیتوان با قطعیت آن را بزرگترین مار جهان دانست. با این حال، آناکونداهای سبز سنگینترین گونه مارهای امروزی روی زمین هستند. به گفته موسسه ملی باغ وحش و زیست شناسی حفاظتی اسمیتسونیان، بزرگترین مار آناکوندای جهان میتواند تا 550 پوند (250 کیلوگرم) وزن داشته باشد.
مارهای تنومند از این حجم عظیمشان برای منقبض کردن طعمه هایی مانند گوزنها و جوندگا بزرگی مانند کپیبارا استفاده می کنند. برخلاف تصور رایج، انقباض تنها از طریق خفگی باعث مرگ نمی شود. توده عضلانی خالص بدن بزرگترین مارهای روی زمین که دور طعمه پیچیده شده، اساساً باعث حمله قلبی می شود. گردش خون را متوقف و طعمه را بی حرکت میکند و سپس مار شکار را به طور کامل میبلعد.
هیچ عدد رسمی برای رکورد گینس بزرگترین مار جهان ثبت نشده، اما در سال 2016 کارگران ساختمانی در برزیل با ماری به طول 33 فوت (10 متر) و 880 پوند (399 کیلوگرم) برخورد داشتند. این مورد، بزرگترین عددی بود که تا کنون برای طول بزرگترین مار جهان گزارش میشد.
3. Gigantophis garstini؛ بزرگترین مار دنیا با فسیل کامل

طول | تا 32 فوت (10 متر) |
محل زیست | مصر کنونی (منقرض شده) |
امروزه بزرگترین مارها می توانند به اندازه های باورنکردنی برسند، ولی مارهای ماقبل تاریخ بی بروبرگرد عنوان غول پيكرترين مار جهان را به خود اختصاص میدهند. بهعنوان مثال مار Gigantophis Garstini، جانور بزرگی بود که حدود 40 میلیون سال پیش میزیست. بدن این مار طولی بین 23 تا 32 فوت (7 تا 10 متر) داشت.
این مار عظیم که فسیل آن در سال 1901 در مصر کشف شد، میتوانست بدن عظیم خود را در اطراف طعمههایی مانند اجداد فیلهای اولیه بپیچد و آنها را کامل بخورد. محققان دریافتند که Gigantophis مربوط به گونههای غولپیکر منقرض شده دیگری به نام Madtsoia است که فسیلهای آن در هند کشف شده اند. این امر نشان میدهد حکومت وحشتناک طولانیترین مارهای دنیا، زمانی در بخشهایی از آسیا نیز جریان داشته است. Gigantophis garstini تا تقریباً 100 سال پس از کشف، عنوان بزرگترین مار جهان را در اختیار داشت تا اینکه نمونههای بزرگتر کشف شدند.
2. Palaeophis colossaeus در میان بزرگترین مارها

طول | تا 39 فوت (10 متر و 20 سانتیمتر) |
محل زیست | مالی کنونی (منقرض شده) |
بزرگترین مارهای جهان محدود به خشکی نبودند. در دریاهای ماقبل تاریخ زمین، نمونههای بارز لویاتان میزیستند که یکی از آنها، مار بزرگ Palaeophis colossaeus بود. این مار دریایی ساکن یک اقیانوس باستانی بوده است که 100 میلیون سال پیش بر روی بخشهایی از شمال آفریقا قرار داشت. بر اساس تحقیقات منتشر شده، اسکلت فسیل شده آن در بیابان منطقه صحرای کنونی کشف شد.
محققان با توجه به نمونههایی که متعاقباً در طی سفرهای میدانی در سالهای 1999 و 2003 جمعآوری شدند، محاسبه کردند که طول این گونه به بیش از 39 فوت (12 متر) میرسیده است. در نتیجه ممکن است این مار، طولانیترین مار دریایی و یکی از مارهای عظیم الجثه باشد که تا کنون یافت شده است. بزرگترین مارهای آبی در حال حاضر، طولی بیشتر از 2 متر پیدا نمیکنند.
قسمت جمجمه این مار هرگز کشف نشد، اما از روی اسکلت آن حدس زده میشود که دهان این موجود غولپیکر به اندازهای بزرگ بوده که نهنگهای کوچک را به طور کامل ببلعد.
1. تیتانوبوآ (Titanoboa)؛ بزرگترین مار جهان در تاریخ

طول | تا 32 فوت (10 متر) |
محل زیست | شمال کلمبیا و امریکای جنوبی |
ماری به اندازه یک دایناسور تیرکس با وزن 1.25 تن، یک هیولای خیالی نیست که برای یک فیلم ترسناک تفت داده شده باشد. Titanoboa cerrejonensis موجودی واقعی بود که زمانی در جنگلهای مرطوب و رودخانههای آمریکای جنوبی میخزید. تیتانوبوآ (یا تایتانوبوآ) عظیمترین خزنده در میان بزرگترین مارها بوده که تا کنون بر روی زمین وجود داشته است. این مار به حدی عظیم بود که اگر امروزه وجود داشت، ارتفاع بدن آن هم تراز با خط کمر یک انسان معمولی میبود.
این مار غول پیکر با قدمت 60 میلیون سال، پدربزرگ ماقبل تاریخ آناکونداها و بوآهای امروزی منطقه به حساب میآید. تقریباً 250 مهره ستون فقرات آن، یک قاب عظیم به طول 42.7 فوت (13 متر) تشکیل میداد. تیتانوبوآ میتوانست از تمساحها و ماهیهای رودخانهای تغذیه کند. به گفته دانشگاه ایندیانا، تخمین زده می شود که وزن آن 2500 پوند (1130 کیلوگرم) بوده باشد.
بقایای فسیل شده تایتانوبوآ در اوایل دهه 2000 کشف شد که در صخرههای سازند سرخون، یک چشمانداز زمینشناسی در کلمبیا قرار گرفتهاند. از آن زمان، وزن و طول رکوردشکنی آن بیهمتا باقی مانده است – اما ممکن است هنوز تایتانهای دیگری در کمین باشند.
تجربه تحریریه: بزرگترین مار ثبت شده در زمان معاصر
موضوع بزرگترین مار جهان، یکی از محبوبترین سوژههای کاربران ردیت به حساب میآید. چندی پیش، بحثی پیرامون یک تصویر ثبت شده در دهه 60 میلادی شکل گرفت که در آن، ادعا میشد شواهدی دال بر وجود بزرگترین مارها به دست آمدهاند.

به نظر می رسد استاد تاریخ و فارغ التحصیل هاروارد به نام چارلز هاپگود که در طول جنگ جهانی دوم با دفتر خدمات استراتژیک کار می کرد، تخمین هایی در مورد عکسی که ایوان تی. ساندرسون ثبت شده بود، انجام داده باشد. او طول مار را با مقایسه آن با لانه های موریانه های نزدیک 200 فوت (60 متر) تخمین زد. هاپگود در نامه خود به کاپیتان لورنزو دبلیو باروز چنین نوشت:
… عکس اصلی بسیار ارزشمند است… ادعا می شود این عکس از ارتفاع 500 فوتی توسط یک خلبان نظامی بلژیکی بر فراز کنگو گرفته شده. با بررسی عکس با استفاده از یک ذره بین بسیار قوی، میتوان دید که پوشش گیاهی یک سوم بالای سمت راست شامل درختان اقاقیای افریقایی هستند. این عکس از ارتفاع زیاد گرفته شده و با توجه به طول لانههای موریانه در اطراف و طول تقریبی درختان، ممکن است این مار غول پیکر چیزی بالغ بر 15 متر طول داشته باشد…!
البته دلیل و مدرک دیگری برای تایید این عکس به دست نیامد. با این وجود، تصویر احتمالی غول پيكرترين مار جهان همچنان مورد بحث و بررسی قرار دارد. بعید نیست این داستان نیز مانند مار سد کرج که ادعا شد بزرگترین مار ایران و جهان است، یک خبر فیک بیشتر نباشد.
جمع بندی
به قول پاتریک کمپبل، تاکسیدرمیست ارشد موزه تاریخ طبیعی لندن، لیست بزرگترین مارهای جهان همچنان ادامه دارد. بزرگترین مارها در اعماق جنگلها، دریاها و بیابانها به زندگی خود ادامه میدهند بیآنکه ما از وجودشان باخبر شویم.
در این مقاله، به دنیای شگفتانگیز مارها سفر کردیم و با بزرگترین مار جهان آشنا شدیم. از پایتون مشبک غولپیکر تا مار آناکوندای سبز و تیتانوبوآی معروف، هر کدام از این مارها ویژگیهای منحصر به فرد خود را دارند.
اما این سفر به پایان نرسیده است. دنیای مارهای بزرگ دنیایی وسیع و پر از رمز و راز است. مارها در فرهنگها و اساطیر مختلف جایگاهی ویژه دارند. از خدای مار در مصر باستان تا مار افسانهای در داستانهای عامیانه، این موجودات همواره در تخیل انسان نقش داشتهاند.
به یاد داشته باشیم که مارها، علیرغم ظاهر ترسناکی که ممکن است داشته باشند، بخش مهمی از اکوسیستم هستند. آنها با کنترل جمعیت جوندگان و سایر حیوانات، به حفظ تعادل طبیعت کمک میکنند. پس بیایید با احترام به این موجودات شگفتانگیز، به آنها در حفظ جایگاهشان در طبیعت کمک کنیم.
سؤالات متداول
بزرگترین مار جهان کدام است؟
بزرگترین مار جهان پایتون مشبک است که میتواند تا 10 متر طول و 250 کیلوگرم وزن داشته باشد.
بزرگترین مار سمی جهان کدام است؟
بزرگترین مار سمی جهان شاه کبری است که میتواند تا 5.7 متر طول و 12.5 کیلوگرم وزن داشته باشد.
مارها چه نقشی در اکوسیستم دارند؟
مارها با کنترل جمعیت جوندگان و سایر حیوانات، به حفظ تعادل طبیعت کمک میکنند.
مارها چه میخورند؟
مارها گوشتخوار هستند و از حیوانات مختلفی نظیر جوندگان، پرندگان، خزندگان و پستانداران کوچک تغذیه میکنند.