لیست 9 فساد مالی بزرگ در ایران: بزرگترین اختلاس ها در ایران کدامند؟

می‌خواهید یک فکت عجیب و تلخ را بدانید؟ برای ما ایرانیان، نام فساد مالی و اختلاس‌های هزار میلیارد تومانی دیگر عجیب نیست. هر روز در اخبار ستونی هست که به فساد مالی فلان مسئول، بیسار کمپانی و بهمان سازمان بپردازد. از سه دهه پیش تا به امروز، اخبار بزرگترین اختلاس ها در ایران هر چند وقت یک بار در ستون اخبار اقتصادی روزنامه‌ها و مجلات چاپ می‌شوند. خبر از تازه‌ترین اختلاسگر می‌دهند که علاوه بر حجم زیادی از بیت المال، عنوان بزرگ ترین فساد مالی در ایران را از رقبا (!) ربوده است.

بزرگترین اختلاس ها در ایران کدامند؟

با داغ شدن اخبار جدیدی مانند فساد مالی بزرگ کوروش کمپانی و چای دبش، بد نیست در نجوافکت نگاهی به تاریخچه بزرگترین اختلاس های ایران بیندازیم.

1. اختلاس 123 میلیارد تومانی، اولین مورد از لیست بزرگترین اختلاس ها در ایران

سال	1374
مبلغ فساد مالی	123 میلیارد تومانی

اولین مورد از بزرگترین اختلاس ها در ایران، در سال ۱۳۷۴ توسط فاضل خداداد بازرگان و با تبانی با کارمندان بانک صادرات رقم خورد. این اختلاس که ۱۲۳ میلیارد تومان (معادل ۸۲۰ میلیون دلار در آن زمان) بود، از بزرگترین پرونده‌های فساد مالی در تاریخ ایران به حساب می‌آید.

خداداد با استفاده از تسهیلات بانکی و روش‌های غیرقانونی، اقدام به پولشویی و انتقال پول به خارج از کشور کرده بود. او همچنین با سوءاستفاده از موقعیت خود، املاک و مستغلات و دارایی‌های زیادی را به نام خود ثبت کرده بود.

پس از کشف این اختلاس، فاضل خداداد دستگیر و به اعدام محکوم شد. مرتضی رفیق‌دوست، برادر محسن رفیق‌دوست (فرمانده سابق سپاه پاسداران) که در این اختلاس متهم بود، به حبس ابد محکوم شد، اما بعداً عفو شد.

این اختلاس، تبعات زیادی برای اقتصاد ایران داشت. اعتماد عمومی به نظام بانکی به شدت کاهش یافت و بحران اقتصادی در کشور تشدید شد.

2. اختلاس شهرام جزایری، جوان‌ترین عامل و بزرگ ترین فساد مالی در ایران

سال	1381
مبلغ فساد مالی	4 میلیارد تومان

شهرام جزایری در سال ۱۳۸۱ در سن ۲۹ سالگی به اتهام اختلاس، ارتشاء، جعل اسناد و مدارک و تبانی در معاملات دولتی به ۲۰ سال زندان و رد مال محکوم شد. پرونده او یکی از پرونده‌های گسترده بزرگ ترین فساد مالی در ایران بعد از انقلاب اسلامی بود.

جزایری با استفاده از روش‌های متقلبانه، از جمله جعل اسناد و مدارک، اعتبار موهوم برای خود ایجاد کرده بود. او با استفاده از این اعتبار، تسهیلات کلانی از بانک‌ها دریافت کرده بود. مبالغ هنگفت به دست آمده از بزرگترین اختلاس ها در ایران، صرف امور شخصی و خرید املاک و مستغلات جزایری می‌شد.

جزایری در سال ۱۳۸۵ از زندان فرار کرد، اما پس از ۲۵ روز در عمان دستگیر و به ایران بازگردانده شد. او در نهایت در سال ۱۳۹۴ پس از تحمل ۱۳ سال حبس از زندان آزاد شد.

پرونده اختلاس شهرام جزایری ابعاد گسترده‌ای داشت و بسیاری از افراد، از جمله مقامات دولتی، در آن دخیل بودند. این پرونده نشان‌دهنده فساد گسترده در سیستم اقتصادی ایران بود و به بی‌اعتمادی مردم به نظام جمهوری اسلامی منجر شد.

3. اختلاس 3 هزار میلیارد تومانی، یکی از اختلاس های کلان در ایران

سال	1390
مبلغ فساد مالی	3 هزار میلیارد تومان

اختلاس ۳ هزار میلیارد تومانی که تا قبل از بروز فساد مالی عظیم هشت هزار میلیارد تومانی و چای دبش به بزرگترین اختلاس ها در تاریخ ایران معروف بود، در سال ۱۳۸۹ و در دولت دهم محمود احمدی‌نژاد رخ داد. در این پرونده، مه‌آفرید امیرخسروی با استفاده از روابط خود با برخی مقامات دولتی، تسهیلات کلانی از بانک‌های مختلف دریافت کرد.

مبلغ اختلاس در این پرونده، ۳ هزار میلیارد تومان (معادل ۲.۸ میلیارد دلار در آن زمان) بود که رقمی نجومی و بی‌سابقه در تاریخ ایران به حساب می‌آمد و این فساد مالی عظیم را به عنوان بزرگترین اختلاس ها در ایران جا انداخت. این اختلاس، به بروز نارضایتی و اعتراضات گسترده‌ای در جامعه ایران منجر شد.

محاکمه متهمان این پرونده در سال ۱۳۹۰ برگزار شد و مه‌آفرید امیرخسروی به ۲۰ سال حبس و رد مال محکوم شد. تعدادی دیگر از متهمان این پرونده نیز به احکام مختلفی از جمله حبس، جزای نقدی و انفصال از خدمت محکوم شدند.

4. پرونده فساد سعید مرتضوی

سال	1391
مبلغ فساد مالی	3250 میلیارد تومان

سعید مرتضوی، دادستان سابق تهران و مدیرعامل پیشین سازمان تامین اجتماعی، در سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۲ به اتهام اختلاس و سوءاستفاده از بیت‌المال در چندین پرونده مورد محاکمه قرار گرفت.

مهم‌ترین پرونده‌های اختلاس مربوط به مرتضوی عبارتند از:

• اختلاس در سازمان تامین اجتماعی: در این پرونده، مرتضوی به اتهام اختلاس و تصرف غیرقانونی در وجوه سازمان تامین اجتماعی به مبلغ 1000 میلیارد تومان (700 میلیون دلار) محاکمه شد.
• پرونده کهریزک: در این پرونده، مرتضوی به اتهام معاونت در قتل و ضرب و جرح معترضان به نتایج انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ در بازداشتگاه کهریزک محاکمه شد.
• پرونده زهرا کاظمی: در این پرونده، مرتضوی به اتهام مفقود شدن و مرگ زهرا کاظمی، روزنامه‌نگار ایرانی-کانادایی، در زندان اوین محاکمه شد.

مرتضوی در نهایت در برخی از این پرونده‌ها به مجازات‌هایی از جمله حبس، جزای نقدی و انفصال از خدمت محکوم شد.

5. پرونده عظیم و حل نشده بابک زنجانی

سال	1392
مبلغ فساد مالی	18 هزار میلیارد تومان

بابک زنجانی، نامی که در تاریخ با بزرگترین اختلاس ها در ایران و فسادی عمیق درهم تنیده شده است. او که در ظاهر تاجری ثروتمند و کارآفرین بود، اما در دورانی که تحریم‌های ظالمانه بر ایران سایه افکنده بود، با تبانی با برخی افراد در دولت وقت، نقشی کلیدی در دور زدن تحریم‌ها و اختلاس مبالغ هنگفتی از بیت‌المال ایفا کرد.

زنجانی با وعده‌های دروغین و با استفاده از رانت و فساد، خود را به عنوان منجی اقتصاد ایران معرفی کرد و با دریافت پول‌های هنگفت از دولت، مدعی شد که می‌تواند در زمینه فروش نفت و فرآورده‌های نفتی و همچنین واردات کالاهای اساسی به کشور، گره‌گشای مشکلات باشد. اما در واقع، او با تبانی با برخی افراد در داخل و خارج از کشور، این پول‌ها را به حساب‌های شخصی خود در خارج از کشور منتقل کرد و از آنها برای منافع شخصی خود استفاده کرد.

ابعاد اختلاس زنجانی به حدی گسترده بود که به یکی از بزرگترین پرونده‌های فساد اقتصادی در تاریخ ایران تبدیل شد. پس از افشاگری‌ها و پیگیری‌های قضایی، زنجانی در سال 1392 بازداشت و در نهایت به جرم فساد فی‌الارض، به اعدام محکوم شد.

اما داستان زنجانی به اینجا ختم نشد. با وجود محکومیت به اعدام، او همچنان در زندان به فعالیت‌های اقتصادی خود ادامه داد و با زد و بند و تبانی، سعی در فرار از مجازات و حفظ ثروت بادآورده خود داشت.

پرونده زنجانی، زوایای تاریکی از فساد و تبانی در نظام اقتصادی ایران را آشکار کرد. این پرونده نشان داد که چگونه در سایه تحریم‌ها و عدم شفافیت، عده‌ای سودجو با سوءاستفاده از شرایط، به بیت‌المال دست‌درازی می‌کنند و منافع شخصی خود را بر مصالح ملی ترجیح می‌دهند.

6. گم شدن دکل نفتی و یکی از بزرگترین اختلاس ها در ایران

سال	1394
مبلغ فساد مالی	520 میلیارد تومان

در سال 1387، در اوج تحریم‌های ظالمانه علیه ایران، خبری عجیب و تکان‌دهنده در رسانه‌ها منتشر شد: «گم شدن دکل نفتی فورچونا». دکلی که با صرف 87 میلیون دلار از بیت‌المال خریداری شده بود، اما گویی در میان راه ناپدید شد.

این ماجرا، به یکی از پرونده‌های بزرگترین اختلاس ها در ایران در دولت دهم تبدیل شد. داستانی پر از تناقض، ابهام و سرنخ‌های گمشده. از یک سو، مدعیان وجود دکل و تلاش برای استقرار آن در خلیج فارس بودند و از سوی دیگر، شواهدی مبنی بر عدم وجود دکل و ناپدید شدن پول‌ها وجود داشت.

در سال 2017 عباس جعفری دادستان تهران، از کیفرخواست علیه شش نفری که در این رسوایی دخیل بودند، خبر داد. علی طاهری مطلق، رئیس سابق شرکت مهندسی و ساختمان فراساحل ایران، به ۳ سال حبس محکوم شد. مراد شیرانی به ۶ ماه حبس و رضا مستأوفی طباطبایی به ۳ سال زندان محکوم شد. این احکام شامل جبران مالی نشد. دادستان تهران همچنین افزود که از دادگاه خواسته‌اند با توجه به گزارش خبرگزاری فارس، با افراد مظنون درگیر در این پرونده برخورد انضباطی شود.

7. اختلاس هشت هزار میلیارد تومانی صندوق ذخیره فرهنگیان

سال	1395
مبلغ فساد مالی	8 هزار میلیارد تومان

اختلاس 8 هزار میلیارد تومانی از صندوق ذخیره فرهنگیان، بعد از اختلاس بزرگ چای دبش یکی از بزرگترین اختلاس ها در ایران به شمار می‌آید. این اختلاس که در نوع خود بزرگترین فساد مالی تاریخ ایران به حساب می‌آمد، به تاراج رفتن سرمایه‌های فرهنگیان کشور منجر شد.

ماجرا از این قرار بود که تعدادی از افراد با نفوذ در داخل صندوق ذخیره فرهنگیان، با تبانی و سوءاستفاده از موقعیت خود، اقدام به برداشت غیرقانونی و اختلاس 8 هزار میلیارد تومان از منابع این صندوق کردند. پس از افشای این فساد بزرگ، موجی از اعتراضات در بین فرهنگیان و مردم سراسر کشور به راه افتاد. بسیاری خواهان برخورد قاطع با مفسدان و بازگرداندن پول‌های اختلاس شده بودند. در نهایت، قوه قضائیه به این پرونده ورود پیدا کرد و تعدادی از افراد متهم به اختلاس دستگیر و محاکمه شدند.

8. پرونده فساد پتروشیمی

سال	1395
مبلغ فساد مالی	8 هزار میلیارد تومان

در سال 1397، پرونده‌ای با عنوان “فساد در پتروشیمی” در ایران مطرح شد که به یکی از شرم آورترین پرونده‌های مربوط به بزرگترین اختلاس ها در ایران در تاریخ جمهوری اسلامی تبدیل شد. این پرونده شامل تخلفات گسترده‌ای در زمینه صادرات محصولات پتروشیمی و ارز حاصل از آن بود.

بیش از 14 نفر در این پرونده متهم بودند که شامل مدیران عامل شرکت‌های پتروشیمی، صادرکنندگان و دلالان ارز می‌شدند. اختلاس در این پرونده بالغ بر 6 میلیارد و 656 میلیون یورو تخمین زده شد. متهمان با تبانی و سوءاستفاده از موقعیت خود، ارز حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی را به جای سامانه نیما در بازار آزاد به قیمت‌های بالاتر می‌فروختند و سود حاصل از این اختلاف قیمت را به جیب خود می‌زدند.

رسیدگی به این پرونده در شعبه سوم دادگاه ویژه مفاسد اقتصادی به ریاست قاضی سراج انجام شد. در نهایت، متهمان به جرم اخلال در نظام اقتصادی به حبس‌های طولانی‌مدت، جزای نقدی و رد مال محکوم شدند

9. اختلاس عظیم چای دبش

سال	1402
مبلغ فساد مالی	۱۴۰ هزار میلیارد تومان

پرونده فساد چای دبش، یکی از بزرگترین اختلاس ها در ایران طی سال 1402 بوده است. این پرونده ابعاد گسترده‌ای داشت و پای بسیاری از افراد، از جمله رانت‌خواران، قاچاقچیان و حتی برخی مسئولان دولتی را به میان کشید.

ماجرا از این قرار بود که شرکت چای دبش با استفاده از رانت و زدوبند، مجوز واردات چای به کشور را دریافت کرد. این شرکت در اقدامی عجیب، به جای واردات چای باکیفیت، اقدام به واردات چای سنواتی و تاریخ‌گذشته با قیمتی بسیار ارزان کرد. سپس این چای‌های فاسد را با قیمتی گزاف به مردم ایران فروخت. در بررسی‌های عمل آمده از بارهای وارداتی این مجموعه، مشخص شد بخش زیادی از چای وارداتی متعلق به سال 79 و آلوده به سم آفلاتوکسین بوده است.

علاوه بر این، شرکت چای دبش با استفاده از پول‌های کثیف حاصل از این فساد، اقدام به پولشویی و سرمایه‌گذاری در سایر زمینه‌ها کرد. این موضوع باعث شد تا این پرونده به یکی از بزرگترین پرونده‌های فساد اقتصادی در ایران تبدیل شود.

پس از افشای این فساد بزرگ، موجی از اعتراضات در بین مردم و فعالان اقتصادی به راه افتاد. بسیاری خواهان برخورد قاطع با مفسدان و بازگرداندن پول‌های به تاراج رفته بیت‌المال بودند. در نهایت، قوه قضائیه به این پرونده ورود پیدا کرد و تعدادی از افراد متهم به فساد دستگیر و محاکمه شدند.

10. فساد مالی بزرگ کوروش کمپانی

سال	1402
مبلغ فساد مالی	2 هزار میلیارد تومان

در اواخر سال 1402، خبر فساد مالی در ایران به گوش رسید که دستپخت شرکت “کوروش کمپانی” بود. این شرکت که در زمینه فروش گوشی‌های تلفن همراه فعالیت می‌کرد، با وعده‌های دروغین و تبلیغات گسترده، اقدام به پیش‌فروش گوشی‌های آیفون با قیمتی بسیار پایین‌تر از قیمت بازار کرد.

اما پس از گذشت چند ماه، مشخص شد که کوروش کمپانی هیچ گوشی به مشتریان خود تحویل نخواهد داد و در واقع، این شرکت اقدام به کلاهبرداری از مردم کرده است. این موضوع باعث شد تا بسیاری از مردم که برای خرید گوشی به این شرکت اعتماد کرده بودند، با ضررهای مالی هنگفتی روبرو شوند.

در پی این رسوایی، بسیاری از سلبریتی‌ها که در تبلیغات کوروش کمپانی شرکت کرده بودند، مورد انتقاد شدید مردم قرار گرفتند. این سلبریتی‌ها که برای تبلیغات خود مبالغ هنگفتی دریافت کرده بودند، به مردم وعده داده بودند که کوروش کمپانی شرکتی معتبر و قابل اعتماد است.

پس از افشای این فساد، قوه قضائیه به پرونده ورود پیدا کرد و تعدادی از افراد متهم به کلاهبرداری دستگیر و محاکمه شدند. با این وجود، صاحب اصلی کوروش کمپانی همچنان متواری است و مأموران قانون در صدد دستگیری وی هستند.

جمع بندی

بیایید نگاهی به کارنامه بزرگترین اختلاس ها در ایران بیندازیم.

در سال‌های اخیر، شاهد افشاگری‌های متعددی در خصوص بزرگترین اختلاس ها در ایران بوده‌ایم. این اختلاس‌ها که در ابعاد و اشکال مختلف رخ داده‌اند، به تاراج رفتن سرمایه‌های ملی، خدشه‌دار شدن اعتماد عمومی و به چالش کشیده شدن سلامت نظام اقتصادی و اداری کشور منجر شده‌اند.

بررسی این اختلاس‌ها نشان می‌دهد که عوامل متعددی در بروز بزرگ ترین فساد مالی در ایران نقش داشته‌اند. از جمله این عوامل می‌توان به ضعف نظارت و کنترل، عدم شفافیت در عملکرد نهادها و سازمان‌های دولتی، وجود رانت و فساد در نظام اداری و اقتصادی، و همچنین فقدان فرهنگ پاسخگویی اشاره کرد.

عواقب و پیامدهای اختلاس‌ها بسیار فراتر از ضررهای مالی است. این پدیده شوم، اعتماد عمومی به نظام را خدشه‌دار می‌کند، به دلسردی مردم نسبت به مبارزه با فساد می‌انجامد و زمینه را برای بروز سایر جرایم و آسیب‌های اجتماعی فراهم می‌کند.

مبارزه با فساد یک امر همگانی است و نیازمند مشارکت همه آحاد جامعه است. با اتکا به عزمی ملی و با به‌کارگیری راه‌کارهای مناسب، می‌توانیم شاهد جامعه‌ای سالم و عاری از فساد باشیم.

سؤالات متداول

تاریخبدترین هاتاریخ و فرهنگترین هاکسب و کار و اقتصاد