معنای سیزده بدر چیست؟ تاریخچه، آداب و رسوم و فلسفه ۱۳ بدر

سیزدهمین روز از فروردین‌ماه، روزی شاد و پرنشاط در تقویم ایرانیان است که به نام سیزده بدر یا روز طبیعت شناخته می‌شود. در این روز، مردم با شور و اشتیاق، از خانه‌های خود بیرون آمده و به دامان طبیعت می‌روند تا پس از دوازده روز تعطیلات نوروزی، با طراوت و شادابی دوباره به زندگی روزمره خود بازگردند.

خانواده‌ها و دوستان در این روز، با پهن کردن سفره‌های رنگین در دل طبیعت، از غذاهای خوشمزه و سنتی ایرانی لذت می‌برند و با بازی و تفریح، اوقات خوشی را با هم سپری می‌کنند. کودکان با شور و هیجان در دشت و صحرا می‌دوند و بازی می‌کنند و بزرگ‌ترها از گپ و گفت و معاشرت با یکدیگر لذت می‌برند.

سیزده بدر، فرصتی برای تجدید قوا و شادابی روح و جسم است. در این روز، انسان‌ها با انس گرفتن با طبیعت، از زیبایی‌ها و نعمت‌های بی‌نظیر آن بهره می‌برند و شکرگزار خداوند متعال می‌شوند.

اما درباره فسلفه 13 بدر چه می‌دانید؟ بالاخره عدد 13 برای ایرانیان سعد است یا نحس؟ چرا با برگزاری جشن 13 بدر، از خانه بیرون می‌زنیم تا ساعاتی را در خارج از منزل بگذرانیم؟ امروز در نجوافکت به این سؤال‌ها پاسخ خواهیم داد.

تاریخچه سیزده بدر

صحبت از جشن‌های ایرانی که می‌شود، ریشه‌های تاریخیِ «سیزده بدر» کمی گنگ و مبهم است. اشارهٔ مستقیمی به چنین جشنی در کتاب‌های تاریخی پیش از دوران قاجار وجود ندارد. اما در منابع کهن، مانند شاهنامه، اشاره‌ای به «روز سیزده فروردین» شده است.

باور عموم بر این است که ایرانیان باستان، پس از گذران چهارشنبه سوری و دوازده روز جشن نوروز که هر روز نمادی از یک ماه سال به شمار می‌رفته، سیزدهمین روز فروردین را به عنوان پایانی رسمی بر نوروز و آغازی برای دوازده ماه باقی‌ماندهٔ سال جشن می‌گرفتند.

فلسفه ۱۳ بدر در تاریخچه زرتشتی

در گذشته‌های دور، برای هر روز از ماه، نامی خاص وجود داشت. مثلاً به اولین روز هر ماه «هرمز روز» می‌گفتند و روز سیزدهم هر ماه هم «تیر روز» نام داشت و به «ایزَد تیر» (خدای باران) تعلق داشت. واژهٔ «تیر» در زبان اوستایی «تیشتریا» خوانده می‌شود که همان نامِ «تیشتر»، خدای باران است. پس می‌توان گفت که تیر، نزد ایرانیان باستان، نمادی از مهر و بخشندگی الهی بوده چرا که باران در فرهنگ ایرانی، نماد لطف و سخاوت خداوند برشمرده می‌شود.

جشن سیزده بدر، آیین کهن ایرانی برای گرامیداشت پیروزی ایزد باران بر دیو خشک‌سالی است. برپایی این جشن، حتی پیش از پیدایش آیین زرتشت (1800 پیش از میلاد) هم رواج داشته است.

در کتاب «از نوروز تا نوروز» اثر آقای «کوروش نیکنام» (نماینده زرتشتیان در مجلس)، صفحه‌های 41 و 42 چنین آمده: «روز سیزدهم فروردین را تیر یا تِشتَر می‌نامیدند. در اوستا، «تِشتَر» خدای باران است. پیش از ظهور اشوزرتشت، مردم باور داشتند که برای پیروزی خدای باران بر دیو خشک‌سالی، باید در این روز خاص او را نیایش کنند و درخواست باران داشته باشند. ایرانیان باستان پس از برگزاری جشن سیزدهمین روز نوروز که آغاز نیم‌سال کشاورزی به شمار می‌رفت، برای نیایش به کشتزارها و مزارع خود یا به دشت و دمن و کنار رودخانه‌ها می‌رفتند. آن‌ها به شادی و پایکوبی می‌پرداختند و با خوشحالی، طلب باران می‌کردند.».

معنای سیزده بدر در تاریخ

یکی از اعتقاداتی که بین ما ایرانیان رواج دارد، نحسی عدد 13 است. از این رو ایرانیان در روز سیزدهم فروردین از خانه بیرون می‌زنند تا در دامان طبیعت، شکرگزار زندگی خود و نعمات باشند تا نحسی روز سیزده بدر از آنها دور شود. ولی چه علتی پشت این عقیده نهفته است؟ چرا روز 13 فروردین، نحس خوانده می‌شود؟

طبق برخی روایات تاریخی، نحسی فلسفه 13 بدر مربوط به حوادثی در دوران خشایارشا هخامنشی می‌شود. طبق روایت، چنین ادعا می‌شود که خشایارشا به دلیل نافرمانی همسر خود به نام وشتی، او را از مقام ملکه خلع کرد. به علاوه وزیر او، هامان، برنامه‌هایی برای مبارزه و سرکوب یهودیان سرکش در ایران داشت که به مذاق یهودی‌های دربار از جمله مردخای، خوش نمی‌آمد. از سوی دیگر، برادرزاده مردخای یعنی استر، فرصت را مناسب دید و ترتیبی داده شد تا به همسری خشایارشا دربیاید. استر و مردخای طی توطئه‌های طولانی، برنامه هامان را نقش برآب کردند و در نهایت با چیزخور کردن شاه ایران، رای را به نفع خودشان برگرداندند.

در نهایت توطئه استر و مردخای با موفقیت انجام شد. شاه در عالم مستی متقاعد شد تا همان برنامه‌ای که هامان برای کشتار یهودیان درسر داشت، برای خودش و خانواده و قومش اجرا شود. در نتیجه طی جنگی خونین که در سیزدهم فروردین صورت گرفت، بیش از 7 هزار ایرانی از دم تیغ گذرانده شدند. یکی از دلایلی که ادعا می‌شود عدد 13 نحس بوده و با جشن گرفتن سیزده بدر باید نحسی را دور کرد، همین امر است.

البته این دیدگاه خصمانه درباره فلسفه سیزده بدر، از لحاظ تاریخی تأیید یا تکذیب نشده است. از سویی منابع یهودی با خصومت از ایرانیان باستان سخن گفته‌اند و از سوی دیگر، منابع ایرانی نیز گاهی به سوی دیدگاه‌های آنتی سمیتیک کشیده شده‌اند. در نتیجه عاقلانه‌ترین کار این است که این داستان را تنها یک روایت بدانیم و بر صحت و سقم آن اصراری نداشته باشیم.

آداب و رسوم سیزده بدر

سیزده بدر است و به مسافرت یا گردش رفتنش. در این روز، هر خانواده ایرانی بساط خوراکی، منقل کباب و تنقلاتش را برمی‌دارد و می‌رود به دل طبیعت. به این ترتیب در جشن 13 بدر، هم انسان‌ها با مادر زمین انس می‌گیرند و هم اوقات خوشی را با یکدیگر می‌گذرانند.

خوراکی‌‎های جشن 13 بدر

در جشن سیزده بدر، علاوه بر تفریح و گشت‌وگذار در طبیعت، خوردن غذاهای مخصوص این روز نیز مرسوم است. رایج‌ترین غذای سیزده بدر، آش رشته است که یکی از محبوب‌ترین آش‌های ایرانی به شمار می‌رود. آش رشته با کشک در ایران و آذربایجان طرفداران زیادی دارد.

یکی دیگر از خوراکی‌های ویژهٔ این روز، کاهو سکنجبین است. سکنجبین نوشیدنی‌ای است که از ترکیب سرکه و عسل درست می‌شود. با مخلوط کردن سکنجبین با کاهوی ترد، کاهو سکنجبین تهیه می‌شود که خوراکی خنک و مناسبی برای هوای بهاری است.

دروغ 13

یکی از رسوم جالب که قدمتش به دوران هخامنشیان باستان بازمی‌گردد، دروغ 13 است که معادل دروغ آوریل (April’s Fool) به حساب می‌آید. فلسفه این حرکت، دور کردن ناراحتی و اندوه با شوخی‌های بی‎‌آزار است که با خنداندن یکدیگر با دروغ‌های شاخدار انجام می‌شود.

شکستن لنگ 13

شکستن لنگ سیزده یکی از رسوم باستانی و بسیار کهن سیزده بدر است که امروزه توسط بسیاری از عشایر همچنان انجام می‌شود. در این رسم، روز سیزدهم که نحس و نامبارک به حساب می‌آید در قالب یک مترسک ساخته می‌شود و به عنوان نماد شومی درهم شکسته می‎‌شود. عشایر ایران با شکستن پاهای این مترسک، بدبختی و سیاه روزی را از خودشان و عزیزانشان دور می‌کنند.

سبزه گره زنی در سیزده بدر

از سنت‌های جالب سیزده بدر، گره زدن سبزه و بازگرداندن آن به دل طبیعت است. بر اساس باور عامه، با انداختن سبزه در رودخانه، آب روان، زمین سرسبز یا باغ، ناخوشی‌ها، غم‌ها و بیماری‌های سال نو نیز دور ریخته شده و سال جدید با طراوت و سرزندگی آغاز می‌شود.

جمع بندی

سیزده بدر، روزی شاد و پرنشاط در تقویم ایرانیان است که فرصتی برای تجدید قوا و شادابی روح و جسم به شمار می‌رود. در این روز، مردم با گشت و گذار در طبیعت، از زیبایی‌های آن لذت می‌برند و با بازی و تفریح، اوقات خوشی را باهم می‌گذرانند.

حفظ و پاکیزگی طبیعت در روز سیزده بدر، از وظایف مهم هر ایرانی است. احترام به محیط زیست و عدم رهاسازی زباله در طبیعت، گامی مهم در جهت حفظ این نعمت الهی برای نسل‌های آینده است.

سیزده بدر، نمادی از پیوند ناگسستنی ایرانیان با طبیعت است. این روز، فرصتی برای یادآوری این نکته مهم است که انسان‌ها به عنوان جزئی از طبیعت، باید در حفظ و نگهداری آن کوشا باشند. امیدواریم شما هم با احترام به مادر زمین، روز خوشی را در کنار عزیزان بگذرانید و خاطرات زیبایی بسازید.

بهترین خاطره شما از سیزده بدر چیست؟ منتظر تجربه‎‌های هیجان انگیز شما هستیم!

سؤالات متداول

مطالب مرتبط:

برترین خواننده های زن خارجی | خوش صدا ترین خواننده های زن خارجی کدامند؟ بهترین مانگاها | جذاب ترین مانگاهای قرن که باید قبل از مرگ بخوانید بهترین خواننده های راک جهان | با 10 بهترین خواننده های راک خارجی آشنا شوید! بهترین انیمه های 2023 | بهترین انیمه های ۲۰۲۳ که نباید از دست بدهید بهترین بازی های کامپیوتری کدامند؟ | 15 بازی برتر PC در قرن 21 بهترین انیمه های ترسناک | 10 انیمه ترسناکی که شما را از خواب می اندازند! 10 ربات برتر تبدیل متن به ویدیو با هوش مصنوعی بهترین انیمه های روانشناختی | انیمه های روانشناختی که نباید از دست بدهید