فقیر ترین کشورهای دنیا: لیست کشورهای فقیر جهان

اما با توجه به جبران تفاوت در هزینه‌های زندگی و نرخ تورم بر اساس برابری قدرت خرید (PPP)، می‌توانیم قدرت خرید و میزان فقر در هر کشور را بهتر ارزیابی کنیم. در این مقاله از نجوافکت، بر اساس جدیدترین داده‌های منتشر شده از صندوق بین المللی پول (IMF) لیست کشورهای فقیر جهان را بررسی خواهیم کرد.

فقیر ترین کشورهای دنیا بر چه اساسی تعیین می‌شوند؟

تعیین یک دلیل واحد برای فقر طولانی مدت، کار دشواری است. دولت‌های فاسد می‌توانند یک کشور بسیار ثروتمند را به کشوری فقیر تبدیل کنند. همچنین تاریخ استعمار مستبدانه، ضعف حاکمیت قانون، جنگ و ناآرامی‌های اجتماعی، شرایط آب و هوایی سخت یا همسایگان متخاصم و متجاوز نیز در فقر یک کشور تأثیر انکار ناپذیری می‌گذارند. نقاط ضعف دیگری نیز هستند که به فقر شدید دامن می‌زنند؛ مثلاً کشوری که بدهی دارد نمی‌تواند مدارس خوب احداث کند، و نیروی کار با تحصیلات ضعیف، ظرفیت تولید کشور را محدود می‌کند.

در دوران اپیدمی بیماری COVID-19 خانواده‌های محروم در فقیر ترین کشورهای دنیا، از شدیدترین پیامدهای اجتماعی و اقتصادی رنج بسیاری بردند. در فقیر ترین کشور دنیا با سطح بالای اشتغال غیررسمی، هیچ شبکه ایمنی اجتماعی یا وام‌های موقتی برای باز نگه داشتن مشاغل و اشتغال کارگران وجود نداشت. بانک جهانی پیش‌بینی می‌کند که در کشورهای با درآمد پایین و متوسط، نسل فعلی دانش‌آموزان در این خطر قرار دارند که تا 10 درصد از متوسط درآمد سالانه آینده خود را از دست بدهند.

قبل از ظهور همه گیری بیماری کووید-19، بخشی از جمعیت جهان که در فقر شدید زندگی می‌کردند (یعنی با درآمد کمتر از 1.90 دلار در روز) از بالای 35 درصد در سال 1990، به زیر 10٪ کاهش یافته بود. این همه‌گیری نه تنها پیشرفت وضعیت اقتصادی را مختل کرد، بلکه موجب پسرفت آن شد. صندوق بین‌المللی پول تخمین می‌زند که از زمان شروع پندمیک کرونا و بروز وضعیت اضطراری بهداشتی تا پایان سال 2023، احتمالاً 198 میلیون نفر دیگر در ردیف فقیر ترین کشورهای دنیا قرار بگیرند.

جنگ در اوکراین هم باعث افزایش شدید قیمت مواد غذایی شد. گروهی از اقتصاددانان در «به‌روزرسانی بحران جهانی غذا» چنین نوشتند: «همه‌گیری کووید-19 و جنگ در اوکراین با کاهش ذخایر فعلی و پیش‌بینی‌شده مواد غذایی و کودهای شیمیایی، ناامنی غذایی را تشدید کرده و باعث افزایش شدید قیمت‌های جهانی و داخلی مواد غذایی شده است. این اثرات همراه با تأثیر مداوم درگیری‌های داخلی و خارجی و رویدادهای ویرانگر مرتبط با آب و هوا در چندین ایالت، منجر به ایجاد اثرات مخربی روی کشورها شده اند.»

لیست کشورهای فقیر جهان

اکثر کشورهای فهرست ما، در منطقه ساحل آفریقا یا بخشی از آن قرار دارند؛ یعنی جایی که خشکسالی مداوم باعث کمبود مواد غذایی و مشکلات پزشکی و اجتماعی مرتبط می‌شود. پنج مورد از آنها محصور در خشکی هستند، و آنها را نسبت به کسانی که به تجارت دریایی دسترسی دارند، در وضعیت نامناسبی قرار می‌دهند. همه فاقد ثبات سیاسی هستند، انتخابات مورد مناقشه یا درگیری‌های قومی/مذهبی را تجربه کرده اند و در رتبه بندی امن ترین کشورهای جهان عملکرد ضعیفی دارند.

کشورهای کوچکتر و کمتر قدرتمند در مناطق چالش برانگیز جزو ده اقتصاد پایینی هستند. لیبریا و چاد با موانعی مانند منابع محدود، بخش‌های مالی ضعیف و رژیم‌های مالیاتی نامطلوب مواجهند که مانع از سرمایه گذاری و رشد خارجی می‌شود. حتی کشورهای بزرگ‌تری مانند جمهوری دموکراتیک کنگو و موزامبیک به دلیل درگیری‌های داخلی، بی‌ثباتی سیاسی و زیرساخت‌های ناکافی با فقر دست و پنجه نرم می‌کنند که مانع پیشرفت اقتصادی آنها می‌شود.

بیایید در ادامه نگاهی دقیق‌تر به کشورهای فقیر دنیا به ترتیب بیندازیم و علل زمینه‌ای که به چالش‌های اقتصادی آنها کمک می‌کنند را بررسی کنیم.

10. یمن

این کشور با حدود 35 میلیون نفر جمعیت، یکی از فقیر ترین کشور آسیا و شبه‌جزیره عربستان است که از اواخر سال 2014 به دلیل کشمکش قدرت بین دولت مورد حمایت عربستان سعودی و جنبش شورشی حوثی درگیر جنگ شده است. این جنگ جان بیش از 150 هزار نفر را گرفته، اقتصاد را نابود کرده و زیرساخت‌های حیاتی را ویران کرده است. در نتیجه، امروزه در این سرزمین نفت‌خیز بیش از 80 درصد جمعیت در فقر زندگی می‌کنند.

9. ماداگاسکار

از زمان استقلال ماداگاسکار از فرانسه در سال 1960، این کشور دوره‌های بی‌ثباتی سیاسی، کودتای خشونت‌آمیز و انتخابات مورد مناقشه را تجربه کرده است. رئیس جمهور آندری راجولینا که در سال 2019 انتخاب شد، با وعده مبارزه با فساد، کاهش فقر و توسعه اقتصاد به قدرت رسید. اما بیشتر این وعده‌ها تنها وعده ماندند. ماداگاسکار همچنان یکی از بالاترین نرخ‌های فقر جهان با حدود 75 درصد را دارد، رشد اقتصادی کند است و تورم نزدیک به 8 درصد است. با این حال، راجولینا در دسامبر 2023 دوباره انتخاب شد.

باید اعتراف کرد که این کشور با مجموعه‌ای بی‌سابقه از چالش‌ها نیز روبرو بوده است. در کنار پیامدهای اقتصادی و اجتماعی همه‌گیری کووید-19، زمانی که در سال 2022 تحویل غلات از اوکراین پس از حمله روسیه متوقف شد، قیمت مواد غذایی به شدت افزایش یافت و رنج مردم این جزیره را تشدید کرد. علاوه بر این، ماداگاسکار در بین 10 کشور برتر جهان از نظر آسیب‌پذیری در برابر مخاطرات آب و هوایی قرار دارد و خشکسالی، سیل و طوفان منجر به مرگ و آوارگی جمعیت و خسارت به خانه‌ها، زیرساخت‌ها و محصولات کشاورزی شده است.

8. لیبریا

جمهوری لیبریا که قدیمی‌ترین جمهوری آفریقا است، سال‌هاست که در میان فقیر ترین کشورهای دنیا قرار دارد. زمانی که جورج وی‌آ، ستاره سابق فوتبال، در سال 2018 رئیس جمهور شد، انتظارات بالا بود. اما سال‌های حضور او در قدرت با تورم بالا، بیکاری و رشد اقتصادی منفی همراه بود تا اینکه در سال 2023 در دور جدیدی از انتخابات توسط جوزف بوکای، رهبر اپوزیسیون و معاون رئیس جمهور سابق شکست خورد.

بوکای ممکن است کار ساده‌تری نسبت به وی‌آ داشته باشد: پس از انقباض در سال‌های 2020 و 2021، رشد اقتصادی در سال 2022 از سر گرفته شد. اکنون پیش‌بینی می‌شود که این رشد در سال 2024 به حدود 5.3 درصد برسد و در سال‌های آینده بالای 6 درصد باقی بماند.

7. مالاوی

مالاوی، یکی از کوچکترین کشورهای آفریقا، دارای اقتصادی است که عمدتا به محصولات وابسته به بارندگی تکیه دارد و در نتیجه در برابر شوک‌های آب و هوایی آسیب‌پذیر است. ناامنی غذایی در مناطق روستایی بسیار بالا است.

مالاوی از زمان استقلال از بریتانیا در سال 1964 دولت‌های پایداری داشته است. با این حال، در سال 2020، دادگاه قانون اساسی پیروزی پیتر موتاریکا، رئیس جمهور سابق، را در انتخابات عمومی به دلیل تقلب در رای‌گیری باطل کرد. لازاروس چاکورا، الهی‌دان و سیاستمداری که به جای او سوگند یاد کرد، اعلام کرد که می‌خواهد نوعی رهبری را ارائه کند که باعث شکوفایی همه شود، اما تغییرات ساختاری به کندی صورت گرفته است.

امروزه، مالاوی با بحران اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند که منجر به کمبود سوخت، افزایش قیمت مواد غذایی و کاهش شدید ارزش پول شده است. طبق گزارش بانک جهانی در سال 2023، تخمین زده می‌شود که بیش از 70 درصد جمعیت زیر خط فقر بین‌المللی زندگی می‌کنند.

6. نیجر

با 80 درصد مساحت بیابانی صحرای آفریقا و جمعیت رو به رشد وابسته به کشاورزی کوچک مقیاس، نیجر تحت تهدید بیابان‌زایی است. ناامنی غذایی، بیماری و نرخ مرگ و میر بالا است. درگیری‌های مکرر ارتش با بوکو حرام، وابسته به داعش، هزاران نفر را آواره کرده است.

در سال 2021، نیجر در اولین انتقال قدرت دموکراتیک خود، محمد بازوم، معلم سابق و وزیر کشور سابق را به عنوان رئیس جمهور جدید معرفی کرد. با رشد 12 درصدی اقتصاد در سال 2022، به نظر می‌رسید اوضاع در حال بهبود است. با این حال، در تابستان 2023، بازوم توسط اعضای محافظ ریاست جمهوری خود برکنار و زندانی شد. از آن زمان تاکنون، حکومت نظامی در قدرت باقی مانده است.

5. موزامبیک

این مستعمره سابق پرتغال که سرشار از منابع طبیعی و در موقعیت استراتژیک قرار دارد، اغلب در دهه گذشته نرخ رشد تولید ناخالص داخلی متوسطی بیش از 7 درصد را ثبت کرده است. با این حال، این کشور همچنان در میان ده کشور فقیر جهان گرفتار است و شرایط شدید آب و هوایی و بی‌ثباتی سیاسی از عوامل اصلی آن هستند.

بدتر از آن، از سال 2017 حملات گروه‌های شورشی اسلامی بخش شمالی غنی از گاز این کشور را آزار داده است. با این حال، طبق گفته صندوق بین‌المللی پول، اقتصاد همچنان با سرعت بالا در حال حرکت است: این اقتصاد در سال‌های 2024 و 2025 حدود 5 درصد رشد خواهد کرد و پیش‌بینی می‌شود در اواخر دهه به رشد دو رقمی برسد.

4. جمهوری دموکراتیک کنگو (DRC)

از زمان استقلال از بلژیک در سال 1960، جمهوری دموکراتیک کنگو دهه‌ها دیکتاتوری بی‌رحم، بی‌ثباتی سیاسی و خشونت مداوم را متحمل شده است و آن را به یکی از فقیر ترین کشورهای دنیا تبدیل کرده است. حدود 65 درصد از جمعیت تقریباً 100 میلیونی این کشور با کمتر از 2.15 دلار در روز زندگی می‌کنند. با این حال، بانک جهانی می‌گوید کنگوگو منابع و پتانسیل تبدیل شدن به یکی از ثروتمندترین کشورهای آفریقا و موتور رشد برای کل قاره را دارد. این کشور در حال حاضر بزرگترین تولیدکننده کبالت در جهان و بزرگترین منبع مس در آفریقا است که مواد ضروری در تولید خودروهای برقی هستند.

3. جمهوری آفریقای مرکزی

جمهوری آفریقای مرکزی سرشار از طلا، نفت، اورانیوم و الماس است، اما کشوری بسیار ثروتمند با مردمی بسیار فقیر به حساب می‌آید و در بیشتر دهه گذشته در میان فقیر ترین کشورهای دنیا قرار داشته است. برای اولین بار از زمان استقلال از فرانسه در سال 1960، جمهوری آفریقای مرکزی در سال 2016 یک رئیس جمهور را به صورت دموکراتیک انتخاب کرد: فوستین آرچانج توآدرا، استاد سابق ریاضیات و نخست وزیر، که به عنوان یک صلح‌طلب که می‌تواند شکاف بین اقلیت مسلمان و اکثریت مسیحی را پر کند، فعالیت انتخاباتی کرد.

با این حال، در حالی که انتخابات موفق او به عنوان یک گام مهم در جهت بازسازی ملی دیده شده است، بخش‌های بزرگی از کشور همچنان تحت کنترل گروه‌های ضد دولتی و شبه‌نظامی قرار دارد. با وجود مشکلات و عقب‌گردها، در سال‌های اخیر رشد اقتصادی به طور متوسط افزایش یافته که ناشی از صنعت چوب، احیای بخش کشاورزی و از سرگیری جزئی فروش الماس است.

2. بوروندی

بوروندی، یک کشور کوچک محصور در خشکی در شرق آفریقا و یکی دیگر از فقیر ترین کشورهای دنیا، با چالش‌های اجتماعی-اقتصادی مهمی از جمله بی‌ثباتی سیاسی، درگیری‌ها و توسعه ناکافی زیرساخت‌ها مواجه است. این کشور از جنگ داخلی بین سال‌های 1993 تا 2005 آسیب دیده که پیامدهای آن همچنان یکی از عوامل قرار گرفتن آن در رتبه دوم فقیرترین کشور جهان است. با اینکه حدود 80 درصد از تقریباً 13 میلیون شهروند بوروندی به کشاورزی معیشتی وابسته هستند، ناامنی غذایی تقریباً دو برابر متوسط کشورهای آفریقای جنوب صحرا است.

علاوه بر این، دسترسی به آب و بهداشت بسیار کم است و کمتر از 5 درصد جمعیت برق دارند. رئیس جمهور اوارسته نداییشیمییه تلاش کرده است تا اقتصاد را دوباره راه‌اندازی کند و روابط دیپلماتیک را ترمیم کند و در سال 2022 ایالات متحده و اتحادیه اروپا با لغو تحریم‌های مالی، کمک‌های خود را از سر گرفتند. متأسفانه، در حالی که رشد اقتصادی در حال افزایش است، پیش‌بینی می‌شود تورم امسال حدود 22 درصد باشد.

1. سودان جنوبی

فقیر ترین کشور دنیا در جنوبی‌ترین نقطه، یعنی سودان جنوبی، از زمان تشکیل شدن در سال 2011 با خشونت دست و پنجه نرم کرده است. این کشور محاط در خشکی با تقریباً 15 میلیون نفر جمعیت و سرشار از ذخایر نفت، نمونه‌ای بارز از «نفرین منابع» است که در آن فراوانی باعث اختلافات سیاسی و اجتماعی، نابرابری، فساد و جنگ می‌شود. اکثریت جمعیت در کشاورزی سنتی مشغول هستند، اگرچه خشونت و رویدادهای شدید آب و هوایی اغلب کشاورزان را از کشت یا برداشت محصولات باز می‌دارد. تخمین زده می‌شود امسال 9 میلیون نفر، بیش از 60 درصد جمعیت سودان جنوبی، به کمک‌های بشردوستانه نیاز خواهند داشت.

سودان جنوبی، فقیر ترین کشور آفریقا نیز به حساب می‌آید.

سخن آخر

عبارت «فقیرترین» ابهام زیادی دربر دارد. می‌توانیم کشورها را بر اساس تعدادی از عوامل اقتصادی و توسعه‌ای رتبه‌بندی کنیم، یا معیار فقر را گرسنه‌ترین کشورهای جهان درنظر بگیریم. این نیز تنها یکی از راه‌های نگاه به ثروت این کشورهاست. مسئبه ای مانند فقر جامع، چیزی نیست که تنها بر اساس چند معیار محدود تعیین شود. فقر صرفاً یک پارامتر توصیفی یا کمّی نیست و تعریف‌های زیادی برای فقر وجود دارد.

چشم اندازی که مطلوب ماست، جهانی عاری از فقر، ترس و ظلم خواهد بود. یعنی جهانی که در آن با همه با عزت و احترام رفتار می‌شود. فقر یک واقعیت قابل اندازه گیری از زندگی است، اما در نهایت یک فرد، یک خانواده یا یک جامعه را تعریف نمی‌کند. کرامت انسانی، در ذات همه ماست و باید برای آن ارزش قائل شد.

مبارزه با فقر – اگر قرار است پیروزی نصیب انسان شود – در دستان افرادی است که با آنها کار می‌کنیم. وظیفه ما کمک به مردمان نیازمند است؛ به عنوان همنوعانی که وظیفه انسانیت را بجا می‌آورند، باید ابزارها و منابع مورد نیازشان را در اختیارشان بگذاریم. ما برای تمامی مردم جهان احترام قائلیم و به همین دلیل است که در وهله اول، باید به عنوان جامعه انسانی صدای فریاد امدادخواهی فقیر ترین کشورهای دنیا را بشنویم و به یاری آنها بشتابیم.

سؤالات متداول

مطالب مرتبط:

این 11 مکان، بهترین کشور برای سفر در تابستان هستند! غمگین ترین کشور دنیا کجاست؟ + لیست 11 تایی افسرده ترین کشور جهان بزرگترین کشور جهان: معرفی 15 تا از بزرگترین کشورهای دنیا به ترتیب راحت ترین کشور برای مهاجرت کاری: 15 تا از بهترین کشورها برای ایرانیان امن ترین کشور دنیا برای زندگی، کار و تحصیل | معرفی رتبه بندی 10 کشور ایمن عصبی ترین کشور جهان در سال 2023 | جایگاه ایران کجاست؟ قدیمی ترین کشور جهان و کهن ترین تمدن دنیا کدام است؟ گرانترین شهرهای دنیا: بررسی 15 شهر با هزینه زندگی بالا در سال 2024