12 تا از بدترین زلزله های تاریخ: بزرگترین زلزله جهان کجا رخ داد؟
به نظر شما، بدترین بلایای طبیعی که قادر است تنها در چند لحظه، یک شهر کامل را از بین ببرد و با خاک یکسان کند چیست؟ داریم از بزرگترین زلزله جهان صحبت میکنیم؛ پدیدهای که از ازل تا به امروز شهرها و روستاهای فراوانی را به کام مرگ کشیده است. حدس میزنید بزرگترین زلزله جهان در کجا اتفاق افتاد و چند نفر کشته داد؟ امروز به این سؤال پاسخ خواهیم داد.

در این مقاله از نجوافکت، بدترین زلزلههای تاریخ را باهم بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید تا ببینید آیا حدس شما از بدترین زمین لرزه دنیا، صحیح بوده است یا خیر.
بزرگترین زلزله جهان چقدر میتواند خطرناک باشد؟
زمینلرزهها یکی از قدرتمندترین و مخربترین پدیدههای طبیعی هستند که بر روی سیاره ما رخ میدهند. این بلایای طبیعی میتوانند باعث ویرانی گسترده، تلفات جانی و خسارات اقتصادی شوند و به همین علت، تهدیدی جدی برای جوامع انسانی به شمار میروند.
در طول تاریخ، زمین بارها شاهد بزرگترین زمین لرزهها بوده است که تا قبل از وقوع یک لرزش عظیم دیگر، بزرگترین زلزله جهان به حساب میآمدهاند. این بلایا، تأثیرات عمیقی بر مناطق آسیبدیده برجای گذاشتهاند. شدت رویدادهای لرزهای میتواند متفاوت باشد و در شدیدترین موارد، زمینلرزهها به درجاتی از قدرت میرسند که حتی تصور آن نیز دشوار است.
لیست بدترین زلزله های تاریخ
در ادامه به بررسی 12 مورد از بدترین فجایع ناشی از بدترین زلزله های تاریخ میپردازیم. درک قدرت و تأثیر این زمینلرزهها میتواند به آمادگی و کاهش خسارات ناشی از رویدادهای لرزهای آینده کمک کند.
12. زلزله کشمیر، 2005، 7.6 ریشتر
شاید در لیست بزرگترین زمین لرزه جهان، این مورد یکی از ملایمترینها باشد (تصور کنید مرگبارترین زلزله جهان در صدر لیست امروز چقدر مهیب بوده است) اما قطعاً تعداد قربانیانی که گرفته، داستان را دارک میکند. در روز 8 اکتبر 2005 بزرگترین زلزله های جهان که 7.6 ریشتر شدت داشت، در بخش تحت کنترل پاکستان منطقه کشمیر و استان مرزی شمال غربی (NWFP) پاکستان رخ داد.
این زلزله مناطق مجاور هند و افغانستان را نیز لرزاند. حداقل 79000 نفر کشته شدند و بیش از 32000 ساختمان در کشمیر فرو ریخت. با ادامه گزارشهای تلفات و تخریب بیشتر در هند و افغانستان، این زلزله یکی از ویرانگرترین زلزله های دوره معاصر است. زمان وقوع زلزله بر هم این مصیبت افزود، چون صدها هزار نفر از بازماندگان بی خانمان در معرض سرمای استخوان سوز زمستان قرار گرفتند.
11. زلزله هائیتی، 2010، 7 ریشتر
بزرگترین زلزله جهان که در سال 2010 در منطقه هیسپانیولای هائیتی رخ داد، بخش پورتو پرنس را ویران کرد. تخمین زده میشود که بزرگترین تلفات زلزله جهان، بیش از 300،000 نفر کشته و 1،500،000 نفر دیگر بیخانمان دربر داشته باشد. این زلزله در ساعت 4:53 بعد از ظهر روز 12 ژانویه، در حدود 25 کیلومتری جنوب غربی پورتو پرنس، پایتخت هائیتی رخ داد.
شدت اولیه این زلزله 7.0 ریشتر بود و به زودی دو پس لرزه به بزرگی 5.9 و 5.5 نیز به دنبال آن روی دادند که خرابیهای بیشتری به بار آوردند. در واپسین روزهای پس از فاجعه نیز زمین لرزههای بزرگ دیگری اتفاق افتادند؛ از جمله یک پس لرزه دیگر به بزرگی 5.9 ریشتر که در روز 20 ژانویه در پتی گوآو، شهری در حدود 55 کیلومتری غرب پورتو پرنس ثبت شد. از قرن 18 تاکنون، هائیتی با زلزلهای به این بزرگی مواجه نشده بود. نزدیکترین زلزله به این شدت، زلزلهای به بزرگی 6.9 در سال 1984 بود.
10. زلزله اقیانوس هند، 2012، 8.6 ریشتر

در تاریخ ۱۱ آوریل ۲۰۱۲، در ساعت ۱۵:۳۸ به وقت محلی، زمینلرزه ای به بزرگی ۸.۶ ریشتر در اقیانوس هند و در نزدیکی شهر آچه در اندونزی رخ داد. مقامات مسئول، هشدار وقوع سونامی صادر کردند اما بعداً آن را لغو نمودند. این زمینلرزهها، درون صفحهای بوده و از نظر قدرت، به عنوان قویترین زمینلرزههای ثبت شده از نوع لغزشی به شمار میروند. این نوع حرکت، مسبب بسیاری از موارد بزرگترین زلزله جهان در کشورهای مختلف بوده است.
با توجه به وقوع این زمینلرزهها در فاصلهای بسیار دور از مناطق مسکونی، امواج مخرب سونامی به وجود نیامد (ارتفاع امواج گزارش شده بین ۱۰ سانتیمتر تا ۰.۸ متر – ۳.۹ اینچ تا ۳۱.۴ اینچ – بوده است). در این حادثه، ۱۰ مورد فوتی و ۱۲ مصدوم گزارش شد که اغلب در اثر وحشت و یا حمله قلبی به این وضع افتاده بودند.
9. زلزله آسام تبت، 1950، 8.6 ریشتر

در تاریخ ۱۵ مرداد ۱۳۲۹ زمینلرزهای در منطقه مرزی هند و تبت رخ داد. کانون این زمینلرزه در نزدیکی ریما، در تبت قرار داشت. این زمینلرزه موجب تخریب بسیاری از ساختمانها شد و براساس گزارشها، بین ۱,۵۰۰ تا ۳,۰۰۰ نفر جان خود را از دست دادند.
پس از زمینلرزه، رانشهای عظیم زمین، باعث مسدود شدن مسیر رودخانه سابانسیری شد. این سد طبیعی در نهایت پس از ۸ روز شکسته شد و موجی به ارتفاع ۷ متر جاری ساخت. این سیل مهیب ناشی از بزرگترین زلزله جهان، موجب آبگرفتگی چندین روستا و جان باختن ۵۳۶ نفر دیگر گردید.
8. زلزله رت آیلندز، 1965، 8.7 ریشتر

زمینلرزه جزایر رت ۱۹۶۵ یک زمینلرزه قدرتمند بود که در تاریخ ۴ فوریه ۱۹۶۵ در منطقه جزایر رت آلاسکا رخ داد. بزرگی این زمینلرزه ۸.۷ در مقیاس ریشتر بود که آن را به یکی از قویترین زمینلرزههای ثبتشده در تاریخ تبدیل میکند.
این زمینلرزه ناشی از فرورانش صفحه اقیانوس آرام زیر صفحه آمریکای شمالی بود که منجر به حرکت قابل توجهی در امتداد مرز بین این دو صفحه شد. زمینلرزه مذکور، سونامی بزرگی را به راه انداخت که خسارات قابل توجهی را در چندین منطقه مسکونی در آلاسکا، هاوایی و کالیفرنیا به بار آورد. با این حال، به دلیل وقوع زمینلرزه در منطقهای دورافتاده و با تراکم جمعیت پایین در مناطق آسیبدیده، تعداد تلفات محدود و کمترین از بزرگترین زلزله جهان بود.
زمینلرزه جزایر رت از آن جهت قابل توجه است که نشان داد امکان وقوع زمینلرزههای بزرگ در مناطق دورافتاده، جایی که ممکن است بلافاصله شناسایی نشوند، وجود دارد. این زمینلرزه اهمیت سامانههای هشدار اولیه و لزوم اقدامات آمادگی در مناطق ساحلی آسیبپذیر در برابر سونامی را برجسته کرد.
7. زلزله اکوادور – کلمبیا، 1906، 8.8 ریشتر

زمینلرزه اکوادور و کلمبیا در سال ۱۹۰۶، زمینلرزهای قدرتمند بود که در تاریخ ۳۱ ژانویه ۱۹۰۶ در امتداد مرز بین اکوادور و کلمبیا رخ داد. بزرگی این زمینلرزه ۸.۸ در مقیاس ریشتر بود که آن را به یکی از قویترین زمینلرزههای ثبتشده در تاریخ تبدیل میکند و در زمره بزرگترین زلزله های جهان قرارش میدهد.
این زمینلرزه خسارات و خرابیهای قابل توجهی در مناطق آسیبدیده به بار آورد. بسیاری از ساختمانها تخریب شدند و رانش زمین، جادهها و مسیرهای حملونقل را مسدود کرد. تلفات ناشی از این زمینلرزه حدود ۱۰۰۰ نفر تخمین زده میشود و بسیاری دیگر نیز در یکی از بدترین زلزله های تاریخ، مجروح یا آواره شدند.
زمینلرزه اکوادور و کلمبیا در اثر فرورانش صفحه آمریکای جنوبی در زیر صفحه نازکا ایجاد شد و منجر به حرکت قابل توجهی در امتداد مرز بین این دو صفحه گردید. این زمینلرزه باعث وقوع پسلرزههای متعدد شد و اثرات آن در سراسر منطقه احساس شدند.
6. زمین لرزه شیلی، 2010، 8.9 ریشتر

زمینلرزهٔ مائولهٔ ۲۰۱۰ (که با نام زمینلرزهٔ شیلی ۲۰۱۰ شناخته میشود) در روز شنبه ۲۷ فوریهٔ ۲۰۱۰ رأس ساعت ۳:۳۴ به وقت محلی (۰۶:۳۴ به وقت هماهنگ جهانی) در نزدیکی سواحل منطقهٔ مائوله در مرکز شیلی، در حدود ۳ کیلومتری (۱.۹ مایلی) از ساحل کمون پلوئههوئه رخ داد. لرزش شدید این مورد، کمتر از بزرگترین زلزله جهان بود و برای حدود سه دقیقه به طول انجامید.
بر اثر سونامی ایجاد شده توسط این زمینلرزه، چندین شهر ساحلی در مرکز-جنوب شیلی ویران شدند. همچنین سونامی به بندر تالکا هوانو آسیب زد. فروریختن ساختمانها در بسیاری از شهرها از جمله سانتیاگو، پایتخت شیلی، باعث مرگ بسیاری از مردم شد. مقامات سرانجام در ژانویهٔ ۲۰۱۱ تعداد نهایی جانباختگان را ۵۲۵ نفر و تعداد مفقودان را ۲۵ نفر اعلام کردند.
5. زلزله کامچاتکا در روسیه، 1952، 9 ریشتر

در تاریخ ۴ نوامبر ۱۹۵۲ میلادی، رأس ساعت ۱۶:۵۸ به وقت گرینویچ (۴:۵۸ به وقت محلی)، بزرگترین زلزله جهان در نزدیکی شبهجزیرهی کامچاتکا، در شرقیترین نقطه روسیه رخ داد. این زمینلرزه که در آن هنگام محلیان آن را بزرگترین زلزله جهان نامیدند، سونامی مخرب و عظیمی را در سراسر اقیانوس آرام به وجود آورد.
ارتفاع امواج این سونامی تا ۱۵ متر (۵۰ فوت) گزارش شد که خسارات گستردهای را به شبهجزیرهی کامچاتکا و جزایر کوریل وارد کرد و طبق برآوردها، جان ۱۰,۰۰۰ تا ۱۵,۰۰۰ نفر را گرفت. این سونامی در جزایر هاوایی نیز خسارات زیادی به بار آورد، اما تلفات جانی به دنبال نداشت. امواج این سونامی تا دور دستهایی همچون پرو، شیلی و نیوزیلند نیز رسید. در آلاسکا، جزایر آلوتین و کالیفرنیا، امواج سونامی تا ارتفاع ۱.۴ متر (۴.۶ فوت) مشاهده شد.
4. زلزله توهوکو، 2011، 9.1 ریشتر، یکی از بدترین زلزله های تاریخ با بیشترین تلفات

در روز جمعه، یازدهم مارس ۲۰۱۱ میلادی، رأس ساعت ۱۴:۴۶ به وقت محلی (۰۵:۴۶ به وقت هماهنگ جهانی)، زمینلرزهٔ بزرگ زیرآبی (مگاتراست) در سواحل شرقی ژاپن رخ داد. این زلزله، سونامی مهیبی را به راه انداخت که امواج آن تا ارتفاع ۴۰٫۵ متر (۱۳۳ فوت) رسید. این سانحه، یکی از مرگبارترین و بدترین زلزله جهان در تاریخ بشر است. امواج سونامی تا عمق ۱۰ کیلومتری (۶ مایلی) در خشکی نفوذ کردند و خسارات گسترده و جبرانناپذیری به سازهها در شمال شرقی ژاپن وارد نمودند.
فرودگاهها، جادهها و خطوط راهآهن در اثر لرزش شدید تخریب شدند، ۱۲۷۲۹۰ ساختمان بهطور کامل فروریختند، ۲۷۲۷۸۸ ساختمان تا نیمه فرو ریختند و ۷۴۷۹۸۹ ساختمان دیگر نیز دچار خسارت جزئی شدند. یک سد هم در این بحبوحه شکسته شد. سونامی همچنین منجر به بروز حوادث هستهای شد که مهمترین آنها ذوب هسته (سطح ۷ که بالاترین حد را نشان میدهد) در سه راکتور نیروگاه هستهای فوکوشیما دایایچی بود. در تاریخ ۱۰ مارس 2015، اعلام شد که تلفات تأییدشده از بدترین زمین لرزه دنیا، شامل ۱۵۸۹۴ نفر فوتی، ۶۱۵۲ نفر زخمی و ۲۵۶۲ نفر مفقودالأثر هستند.
3. زلزله سوماترا، 2004، 9.1 ریشتر، بدترین زمین لرزه دنیا

زلزله سوماترا ۲۰۰۴، که همچنین به عنوان بزرگترین زلزله جهان در اقیانوس هند طی اولین دهه 2000 شناخته میشود، یکی از مرگبارترین بلایای طبیعی در تاریخ معاصر است. این زلزله در ساعت ۰:۵۸:۵۳ به وقت گرینویچ در تاریخ ۲۶ دسامبر، با مرکز لرزه در غرب جزیره سوماترای اندونزی رخ داد. گسل ایجاد شده در این زلزله، با طول ۱۵۰۰ کیلومتر طولانیترین گسل ناشی از زلزله ثبت شده در تاریخ به حساب میآید.
این زلزله، باعث ایجاد سونامی مرگباری شد که امواج آن تا ۳۰ متر (۱۰۰ فوت) ارتفاع داشتند و منجر به مرگ حدود ۲۵۰ هزار نفر شدند. زلزله سوماترا ۲۰۰۴ همچنین طولانیترین فرآیند گسیختگی شناخته شده تا به امروز را داشت و بین ۸.۳ تا ۱۰ دقیقه به طول انجامید. این زلزله باعث لرزش کل سیاره زمین به اندازه ۱ سانتیمتر (۰.۴ اینچ) شد.کل انرژی آزاد شده توسط این زلزله، معادل ۴.۰×۱۰۲۲ ژول یا ۹۶۰۰ گیگاتن تیانتی، و ۵۵۰ میلیون برابر بمب اتم هیروشیما بود.
بخش اعظم این انرژی در زیر زمین آزاد شد. انرژی آزاد شده در سطح زمین، حدود ۱.۱×۱۰۱۷ ژول یا ۲۶ مگاتن تیانتی تخمین زده میشود. این انرژی معادل بیش از ۱۵۰۰ برابر بمب اتم هیروشیما اما کمتر از بمب تزار، بزرگترین سلاح هستهای منفجر شده تا به امروز است. سونامی ناشی از بدترین زمین لرزه دنیا در سوماترا با نامهای مختلفی شناخته میشود، از جمله سونامی اقیانوس هند ۲۰۰۴، سونامی جنوب آسیا، سونامی اندونزی، سونامی کریسمس (با توجه به حضور صدها هزار گردشگر مسیحی در مناطق که آسیب دیدند) و سونامی باکسینگ دی (مصادف با روز تعطیل باکسینگ دی).
2. زلزله عظیم آلاسکا، بزرگترین زلزله جهان در امریکای شمالی، 1964، 9.2 ریشتر

زمینلرزه بزرگ آلاسکا در سال ۱۹۶۴ (همچنین به عنوان زلزله جمعه عیسی شناخته میشود) در ساعت ۵:۳۶ بعدازظهر به وقت محلی (۳:۳۶ به وقت هماهنگ جهانی) در روز جمعه نیک یعنی ۲۷ مارس، در منطقه شاهزاده ویلیام سوند آلاسکا رخ داد. این زلزله حدود ۴.۵ دقیقه به طول انجامید و امروزه به عنوان یکی از بدترین زلزله های تاریخ ایالات متحده شناخته میشود.
طبق آمار، در مجموع ۱۳۹ نفر جان خود را از دست دادند: ۱۵ نفر بر اثر خود زلزله، ۱۰۶ نفر بر اثر سونامی متعاقب آن در آلاسکا، ۵ نفر بر اثر سونامی در اورگان و ۱۳ نفر بر اثر سونامی در کالیفرنیا جان باختند.
1. زلزله بزرگ والدیوی، 1960، 9.5 ربشتر، مخربترین و بزرگترین زلزله جهان

زمینلرزهٔ والدیوی ۱۹۶۰ (که با عنوان «زمینلرزهٔ بزرگ شیلی» به اسپانیایی: Gran terremoto de Chile هم شناخته میشود)، بزرگترین زلزله جهان است که تاکنون ثبت شده . این زمینلرزه در تاریخ ۲۲ مه، بعدازظهر (۱۹:۱۱ به وقت گرینویچ، ۱۵:۱۱ به وقت محلی)، در حدود ۱۶۰ کیلومتری (۱۰۰ مایلی) سواحل شیلی و در موازات شهر والدیوی رخ داد. این زمینلرزه حدود ۱۰ دقیقه به طول انجامید و موجب پدید آمدن سونامی عظیمی با امواج تا ارتفاع ۲۵ متر شد که سرجمع آن را به بدترین زلزله های تاریخ جهان تبدیل کردند.
این زمین لرزه عظیم همراه سونامی اصلی، سواحل شیلی را به شدت درنوردید و با عبور از اقیانوس آرام، شهر هیلوی هاوایی را ویران کرد. حتی در فاصلهٔ ۱۰٬۰۰۰ کیلومتری از مرکز زمینلرزه و در جاهایی دور مانند ژاپن و فیلیپین، امواج به ارتفاع ۱۰٫۷ متر (۳۵ فوت) ثبت شدند.
تعداد تلفات زمینلرزهٔ والدیوی ۱۹۶۰ بهطور دقیق مشخص نیست. کل تلفات ناشی از زمینلرزه و سونامیها بین ۱٬۰۰۰ تا ۶٬۰۰۰ نفر تخمین زده میشود. همچنین حدود ۳٬۰۰۰ نفر نیز در این حادثه مصدوم شدند.
جمع بندی
در طول تاریخ بشریت، زمینلرزههای متعددی رخ دادهاند که هر کدام به نوبه خود، فاجعههای انسانی و اقتصادی به بار آوردهاند. در این میان، برخی از زمینلرزهها به دلیل شدت و وسعت تخریب، هریک در نوع خود عنوان بزرگترین زلزله جهان را به خود اختصاص میدهند.
در این مقاله، به بررسی برخی از بزرگترین زمینلرزههای جهان، از جمله بدترین زمین لرزه دنیا در والدیوی ۱۹۶۰ در شیلی، زمینلرزه و سونامی توهوکو ۲۰۱۱ در ژاپن، و زمینلرزه و سونامی اقیانوس هند ۲۰۰۴ پرداختیم.
مرور این رخدادهای هولناک، نشان میدهد که زمینلرزهها به عنوان یکی از بلایای طبیعی مخرب، میتوانند جان انسانهای بیگناه را به خطر انداخته و خسارات جبرانناپذیری به بار آورند.
تجربه شما از زلزله چیست؟ بزرگترین زلزلهای که تجربه کردید چند ریشتر بود؟ منتظر نظرات هیجان انگیز شما هستیم!
سؤالات متداول
بزرگترین زلزله جهان چه زمانی و کجا رخ داده است؟
بزرگترین زلزله جهان تا کنون، زمینلرزه والدیوی ۱۹۶۰ است که در تاریخ ۲۲ مه ۱۹۶۰ (۱ خرداد ۱۳۳۹) با قدرت ۹.۵ ریشتر به وقوع پیوست. این زلزله حدود 10 دقیقه به طول انجامید و به دنبال آن، سونامی عظیمی با امواج تا ارتفاع 25 متر (82 فوت) سواحل شیلی و دیگر نقاط اقیانوس آرام را درنوردید.
تفاوت بین زلزله و سونامی چیست؟
زلزله لرزش زمین است که در اثر آزاد شدن انرژی در پوسته زمین رخ میدهد. این انرژی میتواند در اثر حرکت صفحات تکتونیکی، فعالیتهای آتشفشانی، یا انفجارهای زیرزمینی آزاد شود. زلزلهها میتوانند در هر نقطهای از زمین رخ بدهند، اما در برخی مناطق مانند کمربند آتشفشانی اقیانوس آرام، احتمال وقوع آنها بیشتر است.
سونامی امواج بلندی هستند که در اثر زلزلههای زیرآبی، رانش زمین، یا انفجارهای آتشفشانی در اقیانوس یا دریاها به وجود میآیند. سونامیها میتوانند با سرعت زیادی (تا 800 کیلومتر در ساعت) حرکت کنند و ارتفاع آنها به چندین متر (تا 30 متر) برسد.
منطقه های زلزله خیز جهان کدامند؟
مناطقی که در معرض خطر زلزله بیشتری هستند عبارتند از:
کمربند آتشفشانی اقیانوس آرام: این کمربند تقریباً در حاشیه اقیانوس آرام واقع شده است و شامل کشورهایی مانند ژاپن، چین، اندونزی، شیلی و ایالات متحده آمریکا میشود.
منطقه مدیترانه: این منطقه شامل کشورهایی مانند ایتالیا، یونان، ترکیه و ایران میشود.
هیمالیا: این رشته کوه بلندترین رشته کوه جهان است و از کشورهای هند، پاکستان، نپال و چین عبور میکند.
کمربند زلزلهای آلپ-هیمالیا: این کمربند از اروپا تا آسیا امتداد دارد و شامل کشورهایی مانند ایتالیا، فرانسه، سوئیس، اتریش، ترکیه، ایران، افغانستان و پاکستان میشود.