این 23 گونه، حیوانات منقرض شده در قرن 20 هستند! + مرثیه‌ای برای حیوانات منقرض شده در 100 سال اخیر

در طی قرنی که گذشت، حیوانات زیادی در ایران و جهان به گونه های جانوری از دست رفته تاریخ پیوستند. درحال حاضر محققان و متخصصان محیط زیست در سراسر دنیا می‌کوشند با اقداماتی از جمله احداث مناطق حفاظت شده، تکثیر حیوانات در اسارت و مراقبت از آخرین نمونه‌های بازمانده، از به فنا رفتن گونه‌های درخطر انقراض جلوگیری کنند.

اما هیچ اقدامی نمی‌تواند گونه‌هایی که گرفتار انقراض شده‌اند را بازگرداند. در این مقاله از نجوافکت، لیست حیوان های منقرض شده در قرن بیستم را مرور خواهیم کرد.

23 گونه از حیوان های منقرض شده در قرن بیستم

شاید عجیب و ناراحت کننده باشد که بدانید در طی 100 سال گذشته، بالای 155 گونه جانوری منقرض شده‌اند. در این فهرست به 23 مورد از حیوان های منقرض شده طی 100 سال اخیر می‌پردازیم.

1. دست ماهی صاف، یکی از حیوانات منقرض شده استرالیا

• موقعیت: استرالیا
• نام انگلیسی: Smooth Handfish

دست ماهی صاف یکی از گونه‌های ماهی بود که همین 200 سال پیش به وفور در استرالیا می‌زیست اما امروزه نام آن در میان حیوان های منقرض شده مشاهده می‌شود. دست ماهی به علت شباهت عجیب باله‌هایش به دست انسان، به این صورت نامگذاری شده است. در سال 2020 نام این ماهی در میان حیوانات منقرض شده اعلام شد. باله‌های سیخک مانند روی سر این ماهی، ظاهر پانک و غریبی به آن می‌دادند. درحال حاضر تنها یک نمونه از این گونه در تمام جهان وجود دارد که در منطقه حفاظت شده در استرالیا نگهداری می‌شود.

علت انقراض دست ماهی صاف هنوز مشخص نیست. دانشمندان حدس می‌زنند این ماهی به علت از بین رفتن محیط زندگی و صید بی‎‌رویه موجودات آبزی (مانند نرم تنان و صدف‌ها) از پهنه هستی ناپدید شده باشد.

2. موش برمبل کی ملومیس، اولین پستاندار منقرض شده در تاریخ

• موقعیت: استرالیا
• نام انگلیسی: Bramble Cay Melomys

این موش در سال 2015 توسط اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت، به عنوان یکی از حیوانات منقرض شده اعلام شد. موش برمبل کی ملومیس گونه بومی یک جزیره کوچک در ضلع شمالی استرالیا به نام برمبل کی (به انگلیسی: Bramble Cay) به حساب می‌آمد. طبق گزارش‌ها، از سال 2009 به بعد هیچ گونه جونده‌ای در این منطقه رویت نشده است. به گفته دولت کویینزلند، این مورد از حیوان های منقرض شده احتمالاً اولین پستانداری است که به علت تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت‌های انسانی از بین می‌رود.

3. دلفین رودخانه یانگ‌تسه

• موقعیت: چین
• نام انگلیسی: Yangtze River dolphin

دلفین رودخانه یانگ‌تسه که به نام دلفین بایجی هم شناخته می‌شود، آخرین مرتبه در سال 2002 دیده شد. چهار سال بعد، گروهی از محققان 2 هزار مایل در رودخانه یانگ‌تسه به امید یافتن آخرین نمونه‌های این گونه جستجو کردند اما به نتیجه‌ای نرسیدند. به گفته گروه حفاظت از دلفین‌ها و وال‌ها (WDC)، بایجی اولین گونه دلفینی است که به علت فعالیت‌های انسانی منقرض می‌شود.

4. کرگدن سفید شمالی

• موقعیت: شرق و جنوب افریقا
• نام به انگلیسی: Northern White Rhinoceros

دو نمونه از آخرین بازماندگان کرگدن سفید افریقایی، ماده هستند و با مرگ آخرین نمونه نر در سال 2018، امیدی به تکثیر و نجات این گونه از پیوستن به حیوانات منقرض شده وجود ندارد. شکار برای برداشت شاخ و از بین رفتن محیط زندگی، مسبب انقراض این گونه شده‌است. سودان، کرگدن نر 45 ساله، سالها تحت حفاظت مسلحانه در منطقه حفاظت شده کنیا زیست و در نهایت در اثر کهولت سن و عفونت تلف شد.

با توجه به اینکه دو کرگدن ماده باقیمانده به تنهایی قدرت تولیدمثل ندارند، کرگدن سفید در جمع حیوان های منقرض شده برشمرده می‌شود. دانشمندان می‌کوشند با روش‌های کلون و تلقیح مصنوعی، به شیوه آزمایشگاهی حرکتی برای نجات این گونه از انقراض بزنند. باید منتظر ماند و دید نتیجه چه می‌شود.

5. طوطی ماکائو اسفیکس

• موقعیت: برزیل
• نام به انگلیسی: The Spix Macaw

طوطی ماکائو اسفیکس تا همین چند سال پیش یکی از حیوانات منقرض شده تصور می‌شد. اما اخیراً مشخص شده است که تعداد 60 الی 80 گونه از این پرنده در اسارت به بقای خود ادامه می‌دهند. این پرنده به نام ماکائو آبی کوچک هم شناخته می‌شود. تخریب محیط زندگی، قاچاق غیرقانونی و خرید و فروش، علل کاهش شدید جمعیت یکی از زیباترین حیوانات منقرض شده بوده‎‌اند.

6. تیلاسین یا گرگ تاسمانی

• موقعیت: استرالیا، تاسمانی و گینه نو
• نام به انگلیسی: Thylacine

گرگ تاسمانی یا تیلاسین که به نام ببر تاسمانی هم شناخته می‌شد، یک گونه گوشتخوار و تقریباً شب‌زی بود که از انواع جوندگان و کانگورو تغذیه می‌کرد. طبق ادعای Live Science، با وجود اینکه تیلاسین یکی از ترسناک ترین حیوانات منقرض شده به نظر می‌آید اما رفتار بسیار آرامی داشته و بدون دنگ و فنگ می‌شد آن را شکار کرد. طی قرن اخیر موارد متعددی از گرگ تاسمانی در استرالیا مشاهده شده است که باعث شده محققان به بقای این موجود در محیط وحشی مشکوک باشند.

حدس زده می‌شود که افزایش بی‌رویه جمعیت دینگو به همراه فعالیت‎‌های انسانی و شکار بیش از حد، گرگ تاسمانی را به سمت لیست گونه های جانوری از دست رفته تاریخ سوق داده باشد.

7. کبوتر مسافر، از حیوانات منقرض شده امریکا

• موقعیت: امریکای شمالی
• نام به انگلیسی: Passenger Pigeon

طبق تخمین‌ها، جمعیت میلیونی و احتمالاً میلیاردی کبوتر مسافر، همزمان با اروپاییان وارد قاره امریکا شدند. به گزارش MentalFloss، در اواخر قرن نوزدهم بیشترین جمعیت این گونه در ویسکانسین سکونت داشت.

اما به دلیل شکار و مصرف بی‌رویه، جمعیت کبوتر مسافر به شدت رو به کاهش رفت. در نهایت آخرین پرنده این گونه، در باغ وحش سینسیناتی در سال 1914 تلف شد و نام این گونه را به لیست حیوانات منقرض شده افزود.

8. کواگا

• موقعیت: افریقای جنوبی
• نام به انگلیسی: Quagga

کواگا یکی از گونه‌های جانوری بومی افریقای جنوبی به شمار می‎‌آمد و در اواخر قرن نوزدهم منقرض شد. تا مدت‌های طولانی، تصور می‌شد که کواگا یک گونه خاص باشد، اما در نهایت مشخص شد که ارتباط خویشاوندی نزدیکی با گورخر صحرایی دارد. به عبارت دیگر، کواگا یکی از زیرگونه‌های گورخر به حساب می‌آمد. در حقیقت، ظاهر آن نیز از جلو شبیه گورخر بود و از پشت به اسب شباهت داشت.

دانشمندان می‌کوشند با سلول‌های برجا مانده از حیوان های منقرض شده، کواگا را بازسازی کنند. برنامه چنین است که کار با مهندسی معکوس و پرورش انتخابی گورخرهایی که ژن کواگا را دارند، انجام شود. همانطور که می‌توانید حدس بزنید، علت انقراض کواگا نیز شکار بی‌رویه توسط انسان بوده است.

9. بز کوهی پیرنن

• موقعیت: خاورمیانه، شمال آلپ تا جنوب فرانسه
• نام به انگلیسی: Pyrenean Ibex

بز کوهی پیرنن در سال 2000 رسماً منقرض اعلام شد. یک دهه بعد در سال 2009 دانشمندان با استفاده از DNA به دست آمده از نمونه‌های اپیدرم نگهداری شده از یک بز کوهی پیرنن ماده، این گونه را مجدداً به جهان بازگرداندند. اما متاسفانه بزغاله حاصل با وجود اینکه زنده متولد شد، چندی بعد در اثر تشکیل ناقص ریه تلف گردید. شکار بی‌رویه این بز در قرن نوزدهم و کاهش جمعیت شدید، موجب شد تا در نهایت بین سال‌های 2000 و 2003 نام آن در فهرست حیوانات منقرض شده اعلام شود.

10. وزغ طلایی

• موقعیت: کاستاریکا
• نام به انگلیسی: Golden Toad

وزغ طلایی تنها گونه‎‌ای نیست که طی 40 سال پیش از روی زمین محو شده، اما احتمالاً یکی از زیباترین حیوانات منقرض شده باشد. این وزغ کوچک برای آخرین بار در سال 1989 در یک جنگل بارانی در کاستاریکا دیده شد و در نهایت، در سال 1994 انقراض آن اعلام گردید. باور بر این است که بیماری کیتریدیومایکوزیس (یک بیماری پوستی کشنده) جمعیت این گونه که به علت محدودیت محیط زندگی و جمعیت کوچکش آسیب پذیر شده بود را بیش از پیش کاهش داد. آلودگی، گرمایش جهانی و فعالیت‌های انسانی نیز در انقراض این گونه نقش داشته‌اند.

11. پلنگ زنگبار

• موقعیت: تانزانیا
• نام به انگلیسی: Zanzibar Leopard

پلنگ زنگباری یکی از زیرگونه‌های پلنگ به حساب می‌آمد که در مجمع‌الجزایر تانزانیا می‌زیست. چندین مورد مشکوک از مشاهده این گونه در طبیعت گزارش شده، بنابراین هنوز مشخص نیست آیا این گربه عظیم به طور کامل از حیوانات منقرض شده به حساب می‌آید یا خیر.

بومیان منطقه بر این باور بودند که جادوگران از پلنگ زنگبار برای کارهای شنیع استفاده می‌کنند. به همین دلیل این گونه جانوری به طور گسترده و بی‎‌رحمانه‌ای شکار می‌شد. در اواخر دهه 90 تلاش‌هایی برای حفاظت باقیمانده‌‌ها انجام شد اما همانطور که انتظار می‌رفت، کار از کار گذشته بود.

12. پولی

• موقعیت: هاوایی
• نام به انگلیسی: Po’ouli

پرنده عسل خوار بومی هاوایی با صورت مشکی، در دهه 70 کشف شده بود. این پرنده در شیب‌های جنوب غرب آتشفشان هالیاکالا می‌زیست. اما جمعیت آن به سرعت رو به کاهش رفت و تا سال 1997 تنها سه گونه از پولی باقی ماند. تمام تلاش‌هایی برای برای حفظ پرندگان باقیمانده انجام شده بودند با شکست مواجه گردیدند. در نهایت پولی هفت سال بعد به عنوان یکی از حیوانات منقرض شده معرفی شد.

از بین رفتن محیط زندگی همراه با بیماری‌های کشنده، شکار بی‌رویه و کاهش شدید منابع غذایی (حلزون‌های درختی بومی)، همگی در نابودی این گونه پرنده نقش داشتند.

13. کرگدن سیاه افریقایی

• موقعیت: غرب افریقا
• نام به انگلیسی: West African Black Rhino

کرگدن زیبای سیاه افریقایی تا مدت‌ها در مناطق حفاظت شده تحت مراقبت قرار داشت. اما زمانی که انجمن حفاظت از گونه‌های محلی، در محیط زندگی طبیعی این گونه هیچ نمونه زنده‌ای پیدا نکردند، امیدها از بین رفت. نام کرگدن سیاه افریقایی در سال 2006 در میان حیوان های منقرض شده اعلام شد. کرگدن سیاه افریقایی یکی از چهار زیرگونه کرگدن به شمار می‌رفت.

تصویری که می‌بینید مربوط به سال 2017 است. این کرگدن برای اصلاح شاخ توسط گروه حفاظتی مهار و بیهوش شده بود. دلیل اصلی انقراض این گونه، شکار بی‌رویه برای برداشت شاخ آن بوده است. شکارچیان یمنی و چینی معتقد بودند ترکیبات موجود در شاخ این کرگدن، خاصیت تقویت قوای جنسی دارد. از همین رو، انجمن‌های حفاظتی شاخ کرگدن‌های باقیمانده را به روش‌های مختلفی مانند استفاده از رنگ بی‌ضرر برای جانور، غیرقابل استفاده می‌کردند.

14. پروانه سفید مادیرایی، از حیوانات منقرض شده اروپا

• موقعیت: پرتغال
• نام به انگلیسی: Madeiran Large White

پروانه بزرگ مادیرایی ساکن دره‌های جنگل لاریسیلوا در جزایر مادیرای پرتغال بود. نزدیک‌ترین خویشاوند این گونه که پروانه سفید بزرگ باشد، در سراسر قاره‌های اروپا، افریقا و آسیا پراکنده است.

از بین رفتن محیط زندگی به علت ساخت و سازهای بی‌رویه و آلودگی ناشی از کودهای کشاورزی، اصلی‌ترین علل انقراض این گونه بوده‌اند. دهه‌هاست که این پروانه در محیط طبیعی مشاهده نشده، با این وجود نام آن هنوز به طور رسمی در جمع حیوانات منقرض شده اعلام نشده است.

15. طوطی پاراکیت کارولینا

• موقعیت: ایالت کارولینا، ایالات متحده
• نام به انگلیسی: Carolina parakeet

طوطی پاراکیت کارولینا، تنها طوطی بومی قسمت شرقی ایالات متحده به شمار می‌رفت. آخرین نمونه از این پرنده، بعد از تلف شدن جفتش در فوریه 1918 در باغ وحش سینسیناتی از بین رفت.

هنوز علت مشخصی برای انقراض این پرنده اعلام نشده، اما حدس زده می‌شود جنگل زدایی و بیماری علل اصلی از بین رفتن این پرندگان زیبا بوده باشند. به علاوه احتمال می‌رود استفاده فراوان از پر طوطی در تزیین کلاه‌های زنانه نیز در از بین رفتن این گونه نقش داشته باشد.

16. ببر جاوه‌ای

• موقعیت: جزیره جاوه در اندونزی
• نام به انگلیسی: Javan Tiger

ببر جاوه‌ای که شباهت‌های ظاهری زیادی به ببر سوماترا داشت، گونه بومی جزیره جاوه در اندونزی به حساب می‌آمد. در طی قرن نوزدهم، تعداد این ببر به حدی زیاد بود که برخی بومیان این گونه جانوری را مهاجم و انگل می‌دانستند. اما با توسعه و پیشرفت جزیره به تدریج جمعیت ببر جاوه‌ای کاهش پیدا کرد. در دهه 50 تنها 20 نمونه از این ببر باقی مانده بود.

از بین رفتن محیط زندگی و توسعه کشاورزی، علل کاهش جمعیت ببر جاوه‌ای بودند. طی دهه‌های 40 و 50 تلاش‌هایی برای حفظ این گونه انجام شد اما به دلایلی مانند نبود زمین کافی و برنامه ریزی نادرست، نام ببر جاوه‌ای در لیست حیوانات منقرض شده قرار گرفت.

17. گوزن شومبورگ

• موقعیت: تایلند
• نام به انگلیسی: Schomburgk’s deer

گوزن شومبورگ که به نام سر رابرت اچ شومبورگ، کاشف آلمانی تبار نامگذاری شده بود، از جمله گونه‌های حیوانی بومی تایلند به حساب می‌آمد.

برخی دانشمندان بر این باورند که ممکن است همچنان چندین نمونه از این گوزن در طبیعت وحشی وجود داشته باشد. البته در سال 2006، بعد از اینکه مشخص شد آخرین گوزن موجود در سال 1938 در اسارت کشته شده است، نام این جانور در لیست حیوانات منقرض شده قرار گرفت.

علاوه بر انسان، ببرها و پلنگ‌های محلی نیز موجب از بین رفتن جمعیت این گوزن می‌شدند. امروزه تنها یادگاری که از گوزن شومبورگ وجود دارد، یک سر تاکسیدرمی شده از این جانور در موزه تاریخ طبیعی پاریس است.

18. لاک پشت جزایر پینتا

• موقعیت: گالاپاگوس
• نام به انگلیسی: Pinta Island Tortoise

لاک پشت جزایر پینتا در زمانی که داروین برای اولین بار در سال 1835 از گالاپاگوس بازدید کرد، در جهان می‎‌زیست. متاسفانه آخرین نمونه از این لاک پشت که جرج تنها نام داشت، آخرین نمونه این زیرگونه به حساب می‌آمد و در سال 2015 تلف شد.

ورود بزها و موش‌ها همراه با انسان‌ها به جزیره، موجب از بین رفتن محیط زندگی این لاک پشت شد. موش‎‌ها از بچه‌های این گونه تغذیه می‌کردند و انسان‌ها نیز برای دستیابی به گوشت آن، دست به شکار بی‌رویه می‌زدند.

19. شیر ایرانی

• موقعیت: ایران و هند
• نام به انگلیسی: Persian Lion یا Asiatic Lion

نام شیر ایرانی یا آسیایی حدود 80 سال پیش، به لیست حیوانات منقرض شده ایران و جهان پیوست. همانطور که می‌توانید حدس بزنید، شکار بیش از حد موجب کاهش شدید این گونه شد و پیش از اینکه اقدامی برای حفاظت انجام بگیرد، شیر ایرانی از دست رفت.

در سال 2019 یک نمونه که ادعا می‌شود شیر آسیایی باشد، از باغ وحش بریتانیا به باغ وحش ارم در تهران فرستاده شد. این شیر ایرانی به نام هیرمان، همراه جفت خود در ایران به زندگی ادامه می‌دهد اما هنوز برنامه‌ای برای تکثیر و حفظ گونه آن اعلام نشده است. درحال حاضر تنها نمونه‌های باقیمانده حاوی ژن شیر ایرانی، در جنگل‌های هند ساکن هستند.

20. بوآی دالان ساز جزیره راند

• موقعیت: جزایر مائوری
• نام به انگلیسی: Round Island Burrowing Boa

بوآی دالان ساز جزیره کوچک راند، در سواحل مائوری و روی لایه‌های بالایی دامنه‌های آتشفشانی می‌زیست. این مار در جزایر دیگر بخش‌های مختلف مائوری نیز مشاهده شد، اما جمعیت آن در دهه 40 میلادی با کاهش شدیدی مواجه شد و به جزیره راند محدود گردید. آخرین نمونه از این مار در سال 1975 مشاهده شد و بعد از آن، نام بوآی دالان ساز جزیره راند به عنوان یکی از حیوانات منقرض شده اعلام شد.

ورود گونه‌های غیربومی به جزیره مانند خرگوش و بز، پوشش گیاهی محل را از بین برد و موجب بهم خوردن محیط زندگی بوآ دالان ساز شد. در نتیجه این تغییرات، محیط زندگی طبیعی بوآ از بین رفت و به انقراض این گونه انجامید.

21. طوطی ماکائو اسپیکس

• موقعیت: برزیل
• نام به انگلیسی: Spix Macaw

طوطی ماکائوی اسپیکس را از انیمیشن معروف RIO به یاد داشته باشید. این پرنده آبی و خاکستری، یکی از نادرترین گونه‌های جهان است و درحال حاضر تنها 60 طوطی در منطقه حفاظت شده برزیل همچنان به زندگی ادامه می‌دهند. این نژاد در طبیعت، یکی از حیوانات منقرض شده به حساب می‌آید. ماکائوهای اسپیکس، بومی جنگل‌های پست خشک در داخل و شمال شرقی برزیل بودند. تحقیقات نشان داده‌اند که گونه‌ای از درختان (تاببویا کارایبا) برای زیستگاه این پرندگان حیاتی بود‌اند. در یک پژوهش نیز اشاره شده که قطع این درختان، سبب ناپدید شدن ماکائوها از آن مناطق می‌شده است. از دست دادن زیستگاه، شکار و زنده گیری غیرقانونی، قاچاق و سایر عوامل، موجب شده تا این پرنده زیبا به لیست حیوانات منقرض شده توسط انسان اضافه شود.

 

22. وزغ هارلی کوین

• موقعیت: کاستاریکا، حوزه کاراییب
• نام به انگلیسی: Harlequin Toad

وزغ هارلی کوین چیریکی، یکی دیگر از گونه‎‌هایی بود که قربانی بیماری قارچی Bd شد و در سال 2019 به عنوان یکی از حیوانات منقرض شده اعلام شد. البته این وزغ از سال 1996 به بعد دیگر رویت نشده بود، اما همانند بسیاری دیگر از دوزیستان که تحت تأثیر قارچ Bd به کام مرگ کشیده شدند، ناپدید شدن ناگهانی باعث شد تا انجام هرگونه تلاشی برای حفاظت از این گونه تقریباً غیرممکن شود.

ربانی دیگری از قارچ Bd، قبلاً در پاناما و کاستاریکا یافت می‌شد. اگرچه این قورباغه تا سال 2019 منقرض اعلام نشد، اما از سال 1996 دیده نشده بود. مانند بسیاری از دوزیستان دیگر که تحت تأثیر Bd قرار گرفته‌اند، ناپدید شدن ناگهانی این گونه، تلاش‌های حفاظتی را تقریباً غیرممکن کرده است.

 

23. داگونگ

• موقعیت: چین
• نام به انگلیسی: Dugong

یکی از ملایم‌ترین پستانداران آبزی که در زیستگاهشان در دسته گونه‌های در خطر انقراض طبقه بندی می‌شدند، امروزه تقریباً به طور کامل محو شده اند. این یکی از بزرگترین کیس‌های حیوانات منقرض شده در چین است که در دهه جاری اتفاق می‌افتد. مقاله‌ای که در ماه ژوئیه منتشر شد، اعلام کرد که داگونگ‌ها در آب‌های چین «عملاً منقرض شده‌اند»، به این معنی که برخی از آن‌ها هنوز در آنجا وجود دارند اما تعدادشان  و نسبت نرها به ماده‌ها برای تشکیل یک جمعیت سالم کافی نیست.

این امر طبق گفته محققان، نشان‌دهنده «اولین گزارش انقراض عملی یک مهره‌دار بزرگ در آب‌های دریایی چین» است و باید تلنگری برای سازمان‌های حفاظت از حیوانات در چین باشد تا بیش از این شاهد طولانی شدن لیست فهرست حیوانات منقرض شده نباشیم.

 

جمع بندی

نزدیک به 200 سال پیش و زمانی که پرنده دودو در یک قدمی انقراض قرار گرفت، مردم بر این باور بودند که خداوند هیچ یک از جانورانی که خلق کرده است را بیهوده از بین نخواهد برد. به همین دلیل مسئله جدی گرفته نشد و جمعیت دودو به تدریج از روی زمین ناپدید شد. فجایعی از این دست و افزایش تعداد حیوانات منقرض شده، جهان را از خطری که همواره گونه‎های جانوری آسیب پذیر را تهدید می‌کند آگاه کرد.  

با این حال، عوامل مختلفی که اصلی‌ترین آنها فعالیت انسانی باشد، همچنان به لیست حیوان های منقرض شده می‌افزایند و بی‌رحمانه اکوسیستم‌های کره خاکی را از بین می‌برند. با این اوصاف، نیاز به حفاظت و تلاش برای بقای جانورانی که در یک قدمی ناپدید شدن برای همیشه قرار دارند، بیش از پیش احساس می‌شود.

به نظر شما غم انگیزترین مورد در میان گونه های جانوری از دست رفته تاریخ کدام است؟ نظرات خود را با ما و سایر کاربران در میان بگذارید!

سؤالات متداول

حیواناتعلمی و جهانمحیط زیست