نغمه مرگ ومپایر؛ اربابان خون آشام تاریکی

در اعماق تاریکی، جایی که سایه‌ها رقص مرگ را به نمایش می‌گذارند، نجواهایی از موجوداتی جاودانه به گوش می‌رسد. موجوداتی که با طلوع خورشید به پناهگاه‌های مخوف خود خزیده و با غروب آفتاب، گویی از دل تاریکی زاده می‌شوند. این موجودات، چیزی نیستند جز خون آشام‌ها (یا همان ومپایر).

هاله‌ای از رمز و راز و وحشت، همیشه موضوع خون‌آشام‌ها را احاطه کرده است. از افسانه‌های باستانی تا داستان‌های مدرن، خون‌آشام‌ها با ظاهری جذاب و در عین حال هولناک، میل سیری ناپذیر به خون و زندگی جاودانه، تخیل بشر را به تسخیر خود در آورده‌اند.

در این مقاله از نجوافکت سفری به دنیای ومپایرها خواهیم داشت. از ریشه های باستانی تا تکامل تصور از آنها در طول تاریخ، از باورهای عامیانه تا تفاسیر علمی، از ادبیات و سینما تا واقعیت، دریچه ای به سوی رازهای این موجودات مرموز خواهیم گشود.

خون آشام چیست؟

خون آشام موجودی افسانه ای یا فراطبیعی است که از مرگ بازگشته و از خون انسان و جانوران تغذیه می‌کند. در فولکلور و اسطوره‌های فرهنگ‌های سراسر جهان آثاری از داستان ومپایر (به انگلیسی: Vampire) دیده می‌شود. افسانه‌های پیرامون لولوخورخوره‌های خون‌آشام‌ بین فرهنگ‌های مختلف با یکدیگر تفاوت دارد، اما یک اصل بین همه آنها مشترک است: همگی از خون زندگان تغذیه می‌کنند، از اشیای مقدس و نقره‌ای هراس دارند و نامیرا هستند. ظاهر ومپایرها عموماً به صورت هیکلی تنومند با پوستی رنگ پریده، دندان‌های نیش بلند و ناخن‌های بلند توصیف می‌شود.

گاهی خون‌آشام جماعت به عنوان شیاطینی تصور می‌شود که از جهنم برخاسته، اما بیشتر فرهنگ‌ها آنها را انسان‌هایی می‌دانند که مرده‌اند اما دوباره به این جهان بازگشته‌اند. اکثر افسانه‌های خون‌آشامی چنین می‌گویند که یک خون‌آشام با نوشیدن خون قربانی، او را ضعیف می‌کند یا می‌کشد. حتی با شرط‌های خاصی می‌تواند یک انسان زنده را به خوش آشان تبدیل کند.

داستان تبدیل شدن به خون آشام هم بین افسانه‌های مختلف متغیر است. برخی معتقدند اگر خون‌آشام فرد باکره‌ای را گاز بگیرد وی تبدیل خواهد شد. و بعضی دیگر متعقدند فرایند تبدیل وقتی اتفاق می‌افتد که خون آشام بعد از نوش جان کردن خون یک انسان، به او اجازه بدهد خون ومپایری خودش را مزه کند. سپس انسان می‌میرد، به عنوان یک خون‌آشام بیدار می‌شود و حالا برای زنده ماندن باید از انسان‌های دیگر تغذیه کند.

تاریخچه داستان ومپایر

در تاریخ بشریت، اسطوره‌ها و افسانه‌های مختلف موجودات ماوراء طبیعی مختلفی به تصویر کشیده شده‌اند که از گور برخاسته و از خون و گوشت انسان‌های زنده ضیافت می‌کنند.

تقریباً هر تمدنی حداقل یک موجود را داشت که با این توصیف مطابقت داشته باشد، اما اصطلاح «خون آشام» (Vampire یا Vampyre) در قرن نوزدهم برای اولین بار مطرح شد. قبل از آن، صفات خون آشام به انواع موجودات، مانند ارواح، ارواح شیطانی، غول‌ها، شیطان و حتی الهه‌های مذاهب چندخدایی نسبت داده می‌شد. برای مثال، تمدن‌های بابل و آشور باستان داستان لیلیتو (لیلیث عبری) را روایت می‌کنند که با خوردن خون نوزادان روزگار می‌گذراند. همچنی از استری‌ها سخن به میان آمده که در شهرها پرسه می‌زدند و مردان بی‎خبر از همه‌جا را می‌کشتند.

در طول دوران پر دردسر قرون وسطی اروپا، انواع بیماری‌ها، طاعون، جنگ‌ها، قحطی‌ها و بلایای دیگر (مانند فوران آتشفشان ایسلندی لاکی در سال 1783) باعث تولد طیف گسترده ای از فولکلور شد. در این افسانه‌ها، داستان‌های فراوانی درباره موجودات آدمخوار وجود داشت که مصایب مختلف را بر سر انسان‎‌ها فرو می‌ریختند.

ترس از موجوداتی مانند شیاطین که روح مردم را فاسد می‌کنند و جادوگرانی که بیگناهان را عذاب می‌دهند، چنان شدید شد که سنت سوزاندن و کشتن افرادی که مشکوک به «شیطان پرستی» بودند، به وجود آمد. شاید بتوان ورود خون آشام‌ها به اروپا را به داستان «ومپایر» ساخته جان پولیدوری در سال 1819 ربط داد. این داستان، تخیل و ترس تقریباً کل جمعیت اروپا را برانگیخت. وحشت مردمی از خون‌آشام، در سال 1897 و زمانی که برام استوکر رمان معروف خود یعنی دراکولا را منتشر کرد به اوج رسید.

با گذشت زمان، فرهنگ عامه به تدریج افسانه خون‌آشام ها را به عنوان یکی از معروف‌ترین و خطرناک ترین نیروهای شیطانی ماوراء طبیعی پذیرفت که در مناطق تاریک و پرجمعیت پرسه می‌زنند، در دید آشکار پنهان می‌شوند و ظاهراً شکست ناپذیر هستند. در دوران مدرن، ژانر ترسناک خون‌آشام شکل هنری جهانی به خودش گرفت که می‌توان آن را در خرده فرهنگ گاث، فیلم‌ها، کتاب‌ها، موسیقی و سایر اشکال رسانه‌ای بی‌شمار یافت.

دانستنی‌های قدرت خون آشام ها

اسطوره خون آشام‌ها در طول دویست سال گذشته از حالت اولیه خود به طور قابل توجهی گسترش یافته است. عموماً حقایقی در مورد خون‌آشام ها، شامل موارد زیر می‌شوند که بین ومپایر ها در فرهنگ‌های مختلف مشترک هستند.

• نوشیدن خون : یکی از بارزترین نشانه‌های خون آشام، نیاز او به مصرف خون برای حفظ موجودیت مرده‌اش است. این باور تنها محدود به خون‌آشام‌ها نیست، بلکه می‌توان آن را در موجودات افسانه‌ای بی‌شماری در سراسر جهان یافت. از پرنده‌های آدمخوار ارواح جنگلی در آفریقا تا ارواح شیطانی در چین. دلیل محبوبیت این افسانه، وجود بیماری نادری به نام پورفیری بود که یکی از علائم آن کاهش سطح هموگلوبین در خون بود. به همین دلیل، بسیاری از مردم قرون وسطی که به این بیماری مبتلا بودند، می‌کوشیدند با مصرف خون تازه به نوعی خون از دست رفته خود را بازیابند.
• جاودانگی: خون‌آشام ها اغلب به عنوان موجودات فوق العاده قدرتمندی به تصویر کشیده می‌شوند که پس از تبدیل شدن به خون آشام، می‌توانند با نوشیدن خون یا دریافت رزق و روزی خود با روش‌های کریه دیگر (مانند تغذیه از احساسات یا انرژی روح دیگران) زندگی ابدی داشته باشند.
• خوابیدن در تابوت: به دلیل کمبود دانش پزشکی و تجزیه بدن در قرون وسطی، عقیده بر این بود که خون‌آشام‌ها خوابیدن در تابوت را ترجیح می‌دهند. در واقع، شرایط خشک و سرد  تابوت‌هایی که در مکان‌های سرد قرار داده می‌شدند، تا مدتی از پوسیده شدن اجساد جلوگیری می‌کردند.
• بیزاری از نور خورشید: بیماری پورفیریا مقصر این افسانه است. پوست افراد مبتلا در اثر آسیب اشعه ماوراء بنفش، نمی‌تواند خودش را ترمیم کند. طبق این افسانه، چشم‌های خون‌آشامی فقط در شرایط شبانه کار می‌کنند و نور خورشید می‌تواند باعث شوک آن‌ها شود. تأثیرات مذهبی هم باعث شد مردم عقیده پیدا کنند که ومپایرها زیر نور آفتاب آتش می‌گیرند و به فنا می‌روند.
• مرگ با فرو کردن چوب در قلب: این سنت هم مربوط به قرون وسطی است که دانش پزشکی، وجود گازها را در اجساد در حال تجزیه به حساب نمی‌آورد. پس از فرو کردن یک چوب در قلب یک جسد، ناله‌هایی از دهان جسد می‌آمد و که مربوط به تخلیه گازهای موجود در بدن بود. مردم چنین می‌پنداشتند که این ناله، مربوط به چیزی ماورایی است و حکایت از کشته شدن ارواح خبیثه دارد.
• تغییر شکل: عقیده بر این است که بسیاری از موجودات افسانه‌ای مانند اسکین واکرها، قدرت تغییر شکل دارند. خون‌آشام نیز از این قاعده مستثنی نیست. طبق خرافات، خون آشام می‌تواند به حیواناتی مانند گرگ، خفاش و سگ، شن یا حتی بخار تبدیل شود.
• منعکس نشدن در آینه: آینه‌ها از دیرباز سوژه آیین‌های تدفین در برخی فرهنگ‌ها بوده اند. برخی اعتقاد داشتند اگر آینه تصویر فرد متوفی را منعکس کند، وی دوباره به زندگی باز می‌گردد. به علاوه این تصور وجود داشت که تصویر خون آشام، در آینه منعکس نمی‌شود. همچنین افرادی که پورفیریا داشتند به دلیل ظاهر وحشتناکشان از آینه دوری می‌کردند.
• بیزاری از سیر: دوباره، بیماری نادر پورفیریا یکی از مقصران این افسانه است زیرا سیر حاوی مواد شیمیایی است که علائم بیماری را تشدید می‌کند.
• بیزاری از هر شی مقدس: از آنجا که داستان ومپایر تأثیر عمیقی بر فرهنگ اروپایی داشت، مذهب یکی از راه حل‌ها را برای مبارزه با خون آشام‌ها به حساب می‌آمد. مثلاً کنت دراکولا به خاطر تحریف ایمانش و کشتن هزاران نفر، مورد نفرین خدا قرار گرفت. این جنبه مذهبی داستان باعث شد تا مردم تصور کنند هر چیز مقدسی مثل آب مقدس، صلیب یا تسبیح، خون‌آشام را فراری می‌دهد.

آیا خون آشام‌های واقعی وجود دارند؟

اگرچه علم مدرن ترس از خون آشام‌های گذشته را خاموش کرده است، اما افرادی که خودشان را خون آشام می‌نامند هنوز در جوامع مدرن وجود دارند. این افراد به ظاهر عادی، در تلاشی شاید نادرست برای اثبات ادعایشان، مقادیر کمی خون می‌نوشند که مثلاً زنده بمانند.

جوامع خون‌آشام‌هایی که به تشخیص خودشان ومپایر هستند، در اینترنت بیداد می‌کند. برای جلوگیری از احیای خرافات خون آشام‌ها، اکثر خون‌آشام‌های مدرن ماهیتشان را جار نمی‌زنند و معمولاً مراسم تغذیه خود را در خفا انجام می‌دهند. به این ترتیب اهدا کنندگان موردنظر را پنهانی به مراسم دعوت می‌کنند تا مقداری از خونشان را بمکند.

برخی از خون‌آشام‌ها خون انسان نمی‌خورند، اما ادعا می‌کنند که از انرژی دیگران تغذیه می‌کنند. بسیاری اظهار می‌کنند که اگر به طور منظم غذا نخورند، آشفته یا افسرده می‌شوند.

با  این اوصاف، نمی‌توان انتظار داشت کنت دراکولا همچنان زیر آسمان شب خدا در بین گورستان‌ها یا عمارت‌های قدیمی پرسه بزند و خون مردم را بنوشد.

ومپایرهای معروف تاریخ: ولاد سوم

گمان می‌رود که برام استوکر کنت دراکولا را به افتخار ولاد سوم که به نام ولاد به میخ کشنده (Vlad the Impaler) نیز شناخته می‌شود، نامگذاری کرده باشد. ولاد دراکولا در ترانسیلوانیای رومانی متولد شد و طی سال‌های 1448 تا 1477 بر والاچیا حکومت کرد.

برخی از مورخان او را به عنوان حاکمی عادل و در عین حال یکی از بی‌رحم‌ترین پادشاهان جهان توصیف می‌کنند که شجاعانه با امپراتوری عثمانی مبارزه کرد. نام مستعار به میخ کشنده، از این رو بر ولاد گذاشته شده بود که روش مورد علاقه اش برای کشتن دشمنان و مخالفانش، به میخ کشیدن آنها بود. طبق افسانه، ولاد دراکولا از خوردن غذا در میان قربانیان در حال مرگ لذت می‌برد و نانش را در خون آنها فرو می‌کرد.

این که آیا آن داستان‌های وحشتناک درست هستند یا خیر، یک راز عجیب برجا مانده است. بسیاری از مردم بر این باورند که همین داستان‌ها تخیل استوکر را برانگیخت تا کنت دراکولا را بسازد. دراکولای معروف نیز اهل ترانسیلوانیا بود، خون قربانیانش را می‌مکید و تنها راه کشتن او، فرو بردن چوبی در قلبش بود.

مرسی براون

مرسی براون ممکن است با کنت دراکولا به عنوان بدنام ترین خون آشام رقابت کند. با این حال، بر خلاف کنت دراکولا، خانم مرسی یک شخص واقعی بود. او در اکستر، رود آیلند زندگی می‌کرد و دختر جورج براون، کشاورز بود.

پس از اینکه جورج بسیاری از اعضای خانواده از جمله مرسی را در اواخر دهه 1800 بر اثر بیماری سل از دست داد، مردم شایعه درانداختند که مرسی مقصر مرگ افراد بوده است. در آن زمان معمول بود که چندین مرگ در یک خانواده را به گردن «مردگان» بیاندازند. اجساد هر یک از اعضای مرده خانواده اغلب نبش قبر می‌شد تا نشانه‌های احتمالی ومپایری در آنها کشف شود.

هنگامی که جسد مرسی را نبش قبر کردند و علائمی از پوسیدگی در آن دیده نشد (که عجیب نیست، زیرا جسد او در زمستان نیوانگلند در یک طاق بالای زمین قرار داده شده بود)، مردم شهر او را به خون‌آشامی متهم کردند و او را مسئول مرگ اعضای خانواده دانستند با همین باورها، قلب او را خارج کردند، سوزاندند و سپس خاکسترش را به برادر بیمار مرسی دادند. همانطور که انتظارش می‌رفت، پسر بیچاره هم مدتی بعد درگذشت.

حقایق جالب در مورد خون آشام ها

• یکی از افسانه‌های خون آشام این است که خون آشام‌ها مجبورند چیزها را بشمارند. بنابراین، یکی از راه‌های جلوگیری از خون‌آشام‌ها، پرتاب کردن مشتی دانه به سمت آنهاست. اگر یک ومپایر دنبالتان کند و به سمتش دانه پرتاب کنید، می‌ایستد تا همه را بشمارد و فرصت دارید فرار کنید. فیلم Sesame Street از این افسانه به عنوان پایه ای برای شخصیت کنت استفاده می‌کند؛ خون آشامی که دوست دارد چیزها را بشمارد.
• خرافات می‌گویند فقط مو قرمزها می‌توانند ومپایر شوند.
• در بسیاری از افسانه‌ها، خون آشام‌ها نمی‌توانند بدون دعوت به داخل خانه یا اتاق وارد شوند. با این حال، هنگامی که به داخل دعوت شدند، می‌توانند هر زمان که بخواهند بدون دعوت شدن برگردند.
• به عقیده برخی افراد، ومپایرها مقصر اپیدمی طاعون در اروپا در طول دهه 1300 بودند.
• بابلی‌های باستان یکی از اولین کسانی بودند که موجودیت خون خوار مرده را در فرهنگ عامه خود گنجاندند. موجود عرفانی شیطانی لیلیتو و اسریت به ترتیب با تغذیه نوزادان و مردان زنده می‌ماندند.

خون آشام‌ها در رسانه ها

با وجود این حجم سروصدا برای موجودات افسانه‌ای نامیرا و خون خوار که از گور برگشته‌اند و زمزمه‌هایی از وجود آنها در میان جوامع انسانی برقرار است، دور از انتظار نیست که رسانه‎‌های مختلف از آنها به عنوان سوژه فیلم، کتاب و سریال استفاده کنند. در ادامه چند مورد از محبوب‌ترین آثار مربوط به ومپایرها در تاریخ را معرفی خواهیم کرد.

Nosferatu (1922)

این فیلم بر اساس رمان دراکولا اثر برام استوکر ساخته شده است، اما برای جلوگیری از نقض حق کپی رایت نام اشخاص و مکان‌ها تغییر داده شده اند. داستان نوسفراتو درباره کنت اورلوک، خون آشامی است که مامور خود، هاتر، را به خانه ای جدید در شهری دورافتاده می‌فرستد. سپس جناب اورلوک به سراغ همسر هاتر می‌رود و بلای طاعون را بر سر شهر می‎آورد.

Bram Stoker’s Dracula (1992)

دراکولای برام استوکر که در سال 1992 به کارگردانی فرانسیس فورد کاپولا منتشر شد، یک اقتباس بصری خیره کننده و مورد تحسین منتقدان از رمان کلاسیک ترسناک گوتیک برام استوکر به همین نام است.

این فیلم درباره جاناتان هارکر، وکیل جوانی است که به ترانسیلوانیا سفر می‌کند تا با کنت دراکولا ملاقات کند و معامله املاک و مستغلاتش را به انجام برساند. با این حال، پس از رسیدن به قلعه دراکولا، جاناتان آنجا زندانی می‌شود و به ماهیت واقعی کنت( که یک خون آشام چند صد ساله است) پی می‎‌برد. در همین حال، نامزد جاناتان به نام مینا موری، با دراکولا که به دنبال اغوا و نوشیدن خون اوست، درگیر می‌شود.

What we Do in The Shadows

نسخه 2014 فیلم کمدی مستند ساختگی، داستان گروهی از خون آشام‌ها را دنبال می‌کند که با هم در خانه ای در ولینگتون نیوزلند زندگی می‌کنند. دنباله ای برای این فیلم نیز با همین نام تولید شده است که یکی از بهترین سریال‌های ومپایری در ژانر کمدی به حساب می‌آید.

داستان سریال درباره شخصیت‌های نندور بی‌رحم (یک خون آشام قدرتمند چندصد ساله عثمانی)، نادجا (خانم ومپایر فریبنده قرن یازدهمی) و لزلو کراونزورث (ومپایر خوشگذران انگلیسی) و کالین رابینسونِ انرژی خوار است که از طریق گفتگوهای خسته کننده، از روحیه و اعصاب مردم تغذیه می‌کند. زندگی این چهار نفر توسط گیلرمو، خدمتکار نندور روایت می‌شود که آرزو دارد خودش یک خون آشام شود.

هلسینگ

اگر دلتان یک انیمه ومپایری متفاوت می‌خواهد، هلسینگ یکی از بهترین انیمه‌های ترسناک برای شماست. این مجموعه داستان الوکارد، یک خون آشام قدرتمند و قدیمی را روایت می‌کند که برای سازمان هلسینگ، یک آژانس بریتانیایی که وظیفه محافظت از کشور در برابر تهدیدات ماوراء طبیعی را دارد، کار می‌کند. الوکارد تحت فرمان اربابش اینتگرا هلسینگ با نازی‌ها، غول‌ها و دیگر موجودات ماوراء طبیعی مبارزه می‌کند.

Vampire Dies in No Time

Vampire Dies in No Time یک اثر سبک تر و کمدی تر در ژانر خون آشام به حساب می‎‌آید. داستان درباره درالوک، یک ومپایر مردنی است که به راحتی توسط پیش پا افتاده ترین چیزها، مانند نور خورشید یا سرماخوردگی کشته شده و به شن تبدیل می‌شود. او بعد از به فنا رفتن عمارتش ناچار به عنوان دستیار رونالدو، یک شکارچی خون آشام مشغول به کار می‎‌شود. اگر از انیمه‌های خنده‌دار و مسخره که صرفاً روحتان را شاد کنند لذت می‌برید، این سریال دوفصلی فوق العاده را از دست ندهید.

جمع بندی

در اعماق تاریکی، راز خون آشام ها نهفته است. موجوداتی که از دیرباز تخیل بشر را به تسخیر خود در آورده‌اند. با وجود اینکه هیچ مدرک علمی برای اثبات وجود ومپایر ها وجود ندارد، داستان‌ها و افسانه‌هایشان همچنان در دنیای مدرن زنده و پویا هستند.

خون آشام‌ها نمادی از تاریکی، مرگ و جاودانگی به حساب می‌آیند. آنها در اعماق وجود انسانی، ترس ها و میل‌های سرکوب شده را به تصویر می‌کشند. موجوداتی که هم جذاب و هم هولناک هستند و همین تضاد، آنها را مرموز و فراموش نشدنی کرده است.

همانطور که خورشید بر تاریکی طلوع می کند، ما نیز قلمرو سایه‌ها را به امان خدا می‌سپاریم. نظر شما درباره ومپایرها چیست؟ آیا به وجود آنها اعتقاد دارید؟ مشتاق شنیدن نظرات شما هستیم!

سؤالات متداول

مطالب مرتبط:

بهترین کشورها برای سفر در تابستان، ۱۰ کشور جذاب و پرطرفدار تابستانی آشنایی با تیپ های شخصیتی MBTI | کدام یک از تایپ های MBTI هستید؟ لیست بهترین فیلم های 2024 و مورد انتظار ترین آنها بهترین سریال ترسناک چیست؟ معرفی 28 تا از ترسناک ترین سریال های دنیا پدیده اسکین واکر، افسانه یا حقیقت؟ بهترین سریال های کره ای که در ایران پخش شده ؛ 20 تا از سریال های کره ای صدا و سیما از یانگوم تا جومونگ مجموعه ای بی ‌نظیر از بهترین فیلم های برد پیت؛ آثار فراموش نشدنی برد پیت کدامند؟ بهترین انیمه های سریالی جهان؛ معرفی 25 انیمه سریالی که باید تماشا کنید