7 تا از بهترین آثار چخوف + نقد و بررسی
نام آنتون پاولوییچ چخوف با ابهام، فضای وهم آلود و ظرافت در هم آمیخته است. بهترین آثار چخوف به خوبی حاکی از بیپروایی یکی از بهترین نمایشنامه نویسان تاریخ ادبیات هستند. چخوف در نوشتههایش به جای اینکه خود را محدود به ظواهر قضیه کند، به «چیزی که در اعماق هر مفهوم نهفته» میپردازد. امروز بهترین کتاب های چخوف را معرفی خواهیم کرد تا با کوچه پس کوچههای ذهن این اسطوره روس بیشتر آشنا شوید.

تاریکی در نوشتههای چخوف، همیشه در ریزترین جزئیات نهفته است. با ما در این مقاله از نجوافکت همراه باشید تا لیست منتشر شده از برترین کتاب های چخوف به نقل از Russia Beyond را مرور کنیم.
چخوف در مقابل شکسپیر!
در کمال اعجاب، بسیاری از نمایشنامهها در مجموعه آثار چخوف تحت عنوان نمایشهای کمدی در یادها مانده اند. در بین این نمایشنامهها نام «مرغ دریایی» و «باغ آلبالو» به چشم میخورد. در بهترین آثار چخوف میتوان نگاه ظریف او به جزئیات مضحک زندگی و آسیب پذیری حیات انسانی را دریافت. طنز منحصر به فرد بهترین آثار چخوف در آثار او موج میزند. چخوف هر مفهوم توصیف ناشدنی، مضحک و تراژیک و متناقض را با هنرمندی قلم خود، روی کاغذ پیاده میکرد.
آنتوان چخوف در سال 1889 چنین نوشت: «از من به شما نصیحت، بکوشید تا جای ممکن اصالت و زیرکی را در نمایشنامههای خود حفظ کنید اما از این وحشت نداشته باشید که ابله به نظر بیایید. آزادی اندیشه برای یک نویسنده ضروری است، اما لازمه آزاد اندیشیدن این خواهد بود که از چرت و پرت نوشتن نترسید.»
بسیاری از منتقدان ادبی و کارگردانان تئاتر، چخوف را دومین درام نویس برتر تاریخ تئاتر میدانند و فقط ویلیام شکسپیر است که میتواند از فضای تئاتری، گاهی مبهم و ملانکولیک کتابهای معروف آنتوان چخوف پیشی بگیرد. در همین راستا جالب است بدانید لئو تولستوی، نویسنده «جنگ و صلح» به محض دیدن چخوف رو به او کرد و گفت: «با تمام این اوصاف، از نمایشنامههای تو متنفرم. نوشتههای شکسپیر تعریفی نداشتند و تو حتی از او هم افتضاح تر مینویسی!»
نویسنده «دایی وانیا» اصلاً از این برخورد دلگیر نشد، چه بسا این بهترین تعریفی بود که میشد از تولستوی شنید. تولستوی، این نویسنده پرافتخار، چخوف را با شاعر بزرگ روس الکساندر پوشکین، و آهنگساز چیره دست فردریک شوپن مقایسه میکرد. حقیقت اینجاست که از بسیاری جهات، بهترین آثار چخوف چیزی از یک سمفونی کم نداشتند. روایت بهترین کتاب های چخوف در عین اینکه باری از تناقضها و آسیب پذیریها را دربر دارد، مخاطبان را از دل تاریکی به سمت نور هدایت میکند.
مروری بر بهترین کتاب های چخوف
شاید بتوانیم چخوف را غیرعادیترین نویسنده در عرصه ادبیات روسیه بدانیم. او به عنوان اندیشمندی که به ژرفای روح انسان پرداخته بود، مصایب و دشواریهای انسانی را درست مانند پرندگان و مارهایی که وقوع زلزله را احساس میکنند، لمس میکرد. با این حال، در نمایشنامهها و داستانکهای چخوف صحنههای تب آلود و پر جنب و جوش زیادی دیده نمیشود بلکه در بهترین آثار چخوف با فضایی اسرار آمیز و معمایی روبرو هستیم که ما را وارد قلمرو واقع گرایانه بیمانند و تکان دهندهای میکنند.
و نقل قول معروف چخوف را نباید از یاد برد که میگوید: «اگر در پرده اول داستان تپانچهای روی دیوار آویزان کردید، در پرده بعدی حتماً باید با آن شلیک شود. والّا جای تپانچه در داستان نخواهد بود.»
1. باغ آلبالو، یکی از بهترین آثار چخوف

لیوبوف رانوسکایا، در عین مهربانی و سخاوتمندی اش، بی دست و پا و از مرحله پرت است. سرپرست یک خانواده با رتبهای عالی در اجتماع، ارزش پول را نمیداند و یکسره ورشکست میشود.
رانوسکایا بعد از پنج سال، از فرانسه به روسیه برمی گردد و در آستانه از دست دادن املاک خانوادگی و باغ آلبالوی محبوبش است که نمادی از جوانی و امید محسوب میشود. تاجر جوانی به نام یملیان لوپاخین که والدینش زمانی کارگران والدین رانوسکایا بوده اند، صاحب جدید تمام این املاک میشود.
چخوف آخرین نمایشنامه اش را در سال 1903 نوشت که به نوعی، هم از بهترین آثار چخوف برشمرده شده و هم خاتمهای بر زندگی خود او و شاید هم ختمی برای ادبیات روسیه به شمار میآمد. تمام شخصیتهای این درام (که چخوف آن را کمدی مینامید)، نمونههایی از زندگی خود چخوف هستند. به نوعی، میتوان باغ آلبالو را روایت سرنوشت و آینده کشور روسیه دانست.
2. سه خواهر، یکی از معروفترین و بهترین کتاب های چخوف

اولگا 28 ساله، ماشا 25 ساله و ایرینا 20 ساله است. یکی مدام احساس کسالت میکند، دیگری میکوشد خودش را جمع و جور کند و دیگری به حدی درگیر خودش است که از پیر شدن میهراسد. هر سه روز به روز، از زندگی حقیقی و شاداب دور میشوند. خواهران پروزوروف که در یک خاندان اشراف زاده روس در مسکو متولد شده اند، نسبت به شهر کوچکی که 11 سال پیش به آن نقل مکان کرده اند احساس انزجار میکنند.
در سراسر داستان، نجوای «برگردیم به مسکو! برگردیم به مسکو!» مانند شعاری مداوم بین خواهران شنیده میشود و زندگی روزمره و غیرقابل تغییرشان را به دامن خفقان میکاند. سه خواهر همواره در اندیشه بازگشت به مسکو هستند اما رویای آنها، فرجامی ندارد.
جستجوی معنای زندگی در این نمایشنامه از بهترین آثار چخوف لمس میشود. این مفهوم، نماد مردمانی است که در پسرفت روزمرگی گرفتار شده و در سرنوشت و حسی مشابه، گرد هم آمده اند.
3. مرغ دریایی، از کتابهای معروف آنتوان چخوف

روایت روابط پیچیده ایرینا آرکادینای بازیگر و پسرش کنستانتین ترپلف، نویسنده مشهور بوریس تریگورین و نینا زارچنایا که رویای بازیگری در سر دارد. این روایت، مملو است از درام و عشق ناگفته. تریگورین، معشوق دیرینه آرکادینا، او را به خاطر نینا رها میکند اما در نهایت دوباره به «عشق اول» باز میگردد.
در مقابل، نینا تریگورین را به ترپلف ترجیح میدهد و حتی پس از جدایی نیز پای عشق خود میایستد. این نمایش از بهترین کتاب های چخوف، با خودکشی ترپلف پایان مییابد.
هر شخصیت از عشقی بی پاسخ رنج میبرد و با این حال، قادر نیست احساسات کسی که دوستش دارد را نادیده بگیرد. به قول چخوف: «در نمایش مرغ دریایی، مقدار زیادی ادبیات و اندکی جنب و جوش گنجانده شده. در این میان، یک مشت عشق هم هست.»
4. بانو و سگ ملوس

دمیتری گوروف، یک لاابالی چهل و چند ساله، آنا سرگیونا که یک زن شهرستانیست را اغوا میکند. تابستان به پایان میرسد. عاشق و معشوق برای همیشه از یکدیگر جدا میشوند. گوروف به مسکو برمی گردد؛ جایی که همسر و سه فرزندش منتظرش هستند. اما به دلایلی، این بار نمیتواند ماجرای معشوقه را فراموش کند.
داستان «بانو و سگ» شاید بهترین کتاب چخوف در ژانر رمانتیک و شاعرانه باشد؛ اثری که در آن چخوف عشق ساده بین دو انسان را به مفهومی عمیق تر و شگرف تر از یک رابطه صرف تبدیل میکند.
باور بر این است که آشنایی چخوف با بازیگر تئاتر، اولگا نیپر، انگیزه اصلی پشت این داستان باشد. ولادیمیر ناباکوف، باور داشت که چخوف در داستان «بانو و سگ» تمام قوانین سنتی داستان سرایی را زیرپا گذاشته است. اما این داستان عاشقانه، یکی از برترین روایات تاریخ نام گرفت.
5. اتاق شماره شش

ایوان گروموف، سرایدار سابق که مجنون تشخیص داده شده، در تیمارستانی دور افتاده و قدیمی در روسیه بستری است. در اتاق شماره شش، 4 نفر دیگر نیز همراه گروموف بستری هستند. هر یک از انزوای عاطفی رنج میبرند، نادیده گرفته شده و مورد سوء استفاده قرار گرفته اند.
بیست سال است که آندری راگین این تیمارستان قدیمی را اداره میکند. او زمانی پزشکی حاذق بود و در نهایت، انگیزه اش را از دست داده و تیمارستان را ترک گفت. چاردیواری تیمارستان با ساکنان محزونش تنها ماندند. روزی راگین به سرکشی از اتاق شماره شش میرود و با گروموف آشنا میشود و مصاحبت او به نظرش جالب میرسد. حال راگین هرروز به گروموف سر میزند و چیزی نمیگذرد که شایعه بر سر زبانها میافتد که خود دکتر بیمارستان نیز مجنون شده است.
اتاق شماره شش از بهترین آثار چخوف، یکی از متأثرکنندهترین داستانها در ادبیات روسیه است. چخوف در این کتاب، در مقام پزشکی لایق و ماهر که داستان سرایی را با عیادت از بیماران ترکیب کرده است، به مقابله با جنون، تنهایی، رنج، درماندگی و بی عدالتی میرود. به عبارت دیگر، او با امراض کشنده ای که میتوانند هر جامعه ای را به بطلان بکشانند مبارزه میکند.
6. دایی وانیا، یکی از معروف ترین کتاب های چخوف
دایی وانیا یکی از تیپیکالترین نمونهها در میان بهترین آثار چخوف است که در فضایی اندک تاریک، ملالتها و زندگی یک خانواده روس را به تصویر میکشد. چخوف این نمایشنامه را اصولاً به عنوان بازآفرینی از نمایش طنز «شیطان چوبی» خودش خلق کرد.
پروفسور سالخوردهای به نام سربریاکوف همراه همسر دوم بسیار جوانش، یلنا، به خانوادهای روستایی سر میزنند. این خانواده تأمین کننده مخارج زندگی شهری پروفسور هستند. وانیا، برادر زن اول مرحوم پروفسور که مدتهاست اداره ملک روستایی را بر عهده دارد، و آستروف، طبیب محلی، از روزگار کسالت آور و روزمرگیشان مینالند. در همین حال، هردو دلباخته یلنا میشوند.
سونیا، دختر پروفسور از زن اولش، میکوشد وانیا را راضی کند که به اداره ملک ادامه بدهد. اما خود او نیز در عشق پنهان به آستروف میسوزد و دم نمیزند. اما داستان وقتی بحرانی میشود که سربریاکوف اعلام میکند قصد دارد ملک وانیا و سونیا را بفروشد و در عوض سرمایه گذاری پرسودتری انجام بدهد.
نمایشنامه دایی وانیا یکی از بهترین کتاب های چخوف است که تا کنون بیش از ده مرتبه با تغییرات ریز و درشت، روی صحنه تئاتر رفت. در سال 2024، بازیگر ایرلندی اندرو اسکات بابت نقش آفرینی در نمایش دایی وانیا، برنده جایزه لارنس اولیور شد.
7. دوئل
«حقیقت همین است، دست خدا این ترکه را کاشته! پروردگارا! یک نفر هزاران نفر را به نابودی میکشاند و دیگری، دهها هزار نفر را! نیکلای واسیلیچ، از من بشنو. امروز تو با مهیبترین دشمن آدمی، یعنی تکبر، رودر رو شدهای!»
نمایشنامه دوئل نمونه یک حکایت پندآموز و کلاسیک است که در میان بهترین آثار چخوف جا دارد. داستان حول یک جانورشناس، یک کارمند دولت و معشوقهاش، یک کشیش-بعد-از-این و یک پزشک میچرخد.
لائوسکی جوان و تنبلی که برای دولت کار میکند، از معشوقهاش نادژدا فئودورونا که مدام به او آویزان است، شکایت دارد. فن کورن جانورشناس خودبینی لائوسکی را به باد انتقاد میگیرد و او را وامیدارد که «تکانی به روحش بدهد». هر پنج نفر درگیر جنگی لفظی میشوند و کار به جای باریک میکشد: حالا باید وارد یک دوئل شوند.
کتاب دوئل اثری از آنتوان چخوف است که ضعفهای اخلاقی را بدون سانسور کلاوش میکند. به بخشش و انتقام میپردازد و نشان میدهد که یک انسان چطور میتواند دستخوش تغییرات شود.
کتاب پیشنهادی تحریریه از بهترین آثار چخوف
یکی از المانهایی که باعث میشود چخوف را به بسیاری از بهترین نویسندههای روسیه ترجیح بدهم (البته با حفظ احترام بزرگان!)، تلخیِ شیرین قلم اوست. روایت ادیبان روس درست مانند اقلیمشان، سرد و جذاب است. چخوف نیز از این قاعده مستثنی نیست، با این تفاوت که میتوان در سرمای روایتش بارقههایی از یک گرمای لذتبخش را لمس کرد. درست مانند فنجان چای داغی که در شاخ زمستان و در سرمای بهمن ماه بنوشیدش.
مورد بعدی از کتابهای معروف آنتوان چخوف که در لیست معرفی میکنم، یک کلکسیون ارزشمند را در اختیارتان میگذارد. 20 تا از داستان کوتاه های اثر چخوف در این کتاب گنجانده شدهاند که تقریباً همه زوایای دیدگاه او به زندگی و مردمی که هرروزه در میانشان قدم میزنیم را دربر میگیرند.
این کتاب شامل داستانهای کوتاه تکان دهندهای از جمله «ملخ»، «خواب آلود»، «گریشا» و حکایت بامزه و رمانتیک «شوخی کوچولو» میشود. پیشنهاد میکنم ترکیب قلم زیبای آنتوان چخوف و ترجمه روان و وفادارانه سید حبیب گوهری راد را از دست ندهید!
سخن آخر
آنتون چخوف، نمایشنامه پرداز و نویسنده داستانهای کوتاه، از جمله برترین نویسندگان عرصه داستان کوتاه در روسیه به شمار میآید. او نمایشنامههای کلاسیک ماندگاری خلق کرد و بهترین آثار چخوف، در نظر نویسندگان و منتقدان و ادیبان معاصر از ارزش بسیار زیادی برخوردارند. چخوف در کنار هنریک ایبسن و آگوست استریندبرگ، به عنوان یکی از سه شخصیت برتر در شکل گیری مدرنیسم نو در تئاتر شناخته میشود.
چخوف در طی بیشتر زمانی که به عنوان یک نویسنده فعال بود، به طبابت نیز اشتغال داشت. به قول خودش، «طبابت همسر من است و ادبیات، معشوقه من.»
در ابتدای امر، چخوف با این هدف مینوشت تا درآمدی به دست بیاورد. اما هرچه جنبه هنری قضیه در نظر او تقویت شد، به تدریج نوآوریهایی از خود نشان داد که بر انقلاب داستانک مدرن و تکامل آن تأثیر به سزایی ایجاد کرد. او بابت ابهامات و سردرگمیهایی که برای خوانندگانش به وجود آمده بود نه تنها عذرخواهی نکرد که اظهار داشت: «نقش یک هنرمند در این است که سوال بپرسد، نه اینکه پاسخ حاضر و آماده را جلوی مخاطب بگذارد».
سؤالات متداول
چه چیزی آثار چخوف را خاص می کند؟
آثار چخوف به دلیل سبک رئالیستی و طنز تلخ او خاص هستند. چخوف با دقت و ظرافت به بررسی زندگی انسان ها می پردازد و با نگاهی بی رحمانه، تناقضات و کمبودهای اخلاقی انسان ها را به تصویر می کشد.
آثار چخوف چه تأثیری بر ادبیات جهان داشته اند؟
چخوف یکی از پیشگامان سبک رئالیسم در ادبیات است. او با دقت و ظرافت به بررسی زندگی انسان ها می پردازد و با نگاهی بی رحمانه، تناقضات و کمبودهای اخلاقی انسان ها را به تصویر می کشد. همچنین از زبانی ساده و روان استفاده می کند که برای خوانندگان قابل فهم باشد.
آثار چخوف برای چه کسانی مناسب هستند؟
آثار چخوف برای افرادی که به دنبال داستان های واقع گرایانه و عمیق هستند، مناسب هستند. این آثار به بررسی زندگی انسان ها می پردازند و به خواننده کمک می کنند تا به درک بهتری از خود و جهان اطراف خود برسد. اگر از رئالیسم مدرن، طنز تاریک (Dark Humor) و شخصیت پردازی لذت میبرید، آثار چخوف برای شما مناسب خواهند بود.
کدام اثر آنتوان چخوف را باید ابتدا بخوانم؟
پاسخ به این سوال به علاقه های شخصی شما بستگی دارد. اگر به دنبال داستان های کوتاه هستید، می توانید با «مرغ دریایی» یا «بانو و سگ» شروع کنید. اگر به دنبال نمایشنامه هستید، می توانید با «سه خواهر» وارد دنیای آثار چخوف شوید.